nükleer reaktör

1 Dünya’da 31 Aralık 2005 tarihi itibariyle 443 adet nükleer reaktör işletme halinde bulunmaktadır. Bunların toplam elektrik kurulu gücü 365,575 MW’dır. Yine aynı tarih itibariyle 12 ülkede 27 adet yeni nükleer reaktör inşaat halindedir. Dünyada nükleer enerji programına sahip ülkeleri Kuzey Amerika, Güney Amerika , Batı Avrupa , Doğu Avrupa, Asya(Uzak Doğu dışında), Uzak Doğu ve Afrika olmak üzere 7 farklı bölge halinde incelemek mümkündür.Başlıca ülkeler şunlardır;

• Kuzey Amerika:

ABD: ABD’de nükleer enerji, 104 adet işler haldeki nükleer reaktör ve 99,210 MWe’lik kurulu güçle elektrik enerji ihtiyacının 5’de 1’ini karşılamaktadır. ABD dünyada ilk ticari nükleer santral programı geliştirmiş ülkelerden birisidir. ABD’nin elektrik enerjisinin %19 u karşılanmaktadır

Kanada : Kanada bol hidrolik potansiyeline ve petrol, doğal gaz, kömür kaynaklarına sahip bulunmaktadır. Buna rağmen, uranyum kaynaklarını değerlendirmek için nükleer enerji programı başlatmıştır. Bugün 18 nükleer santral ünitesi ve 12,599 MWe’lik bir nükleer kurulu güce sahiptir.Ülkenin elektrik enerjisinin %14.6 sı karşılanmaktadır.


• Batı Avrupa

Fransa : Fransa Avrupa’nın en büyük ticari nükleer enerji programına sahiptir. Bugün işletme halindeki 59 adet nükleer reaktör yardımıyla Fransa’nın elektrik enerjisinin %78,5’i karşılanmaktadır ve nükleer kaynaklı kurulu elektrik gücü 63,363 MW’dır.

İngiltere: İngiltere’de 23 adet nükleer reaktör bulunmaktadır ve bunların toplam kurulu elektrik gücü 11,852 MW’dır. İngiltere daha çok gaz soğutmalı reaktörler geliştirmiş ve elektrik üretimi amacıyla kurmuştur.
İngiltere’nin elektrik ihtiyacının %20 sini karşılamaktadır

Almanya : Almanya büyük ölçekli nükleer enerji programına sahiptir ve 17 adet nükleer reaktörü bulunmaktadır. Elektrik ihtiyacının yaklaşık %31’ini nükleer enerjiden karşılayan Almanya, ileri tasarım ticari reaktörlerin geliştirilmesi çalışmalarına da katılmaktadır.

Rusya : Rusya’daki 31 nükleer reaktör ünitesinin kurulu gücü 21,743 MWe’dir. Toplam 3,775 MWe’lik 4 ünite de inşa halindedir.

• Uzak Doğu :

Japonya : Japonya dünyanın en büyük enerji programlarından birine sahiptir. 56 nükleer reaktör ünitesinin kurulu gücü 47,839 MWe’dir. Kurulu gücü 866 MWe olacak 1 ünite de inşa halindedir.Ülkenin elektrik ihtiyacının %30’unu karşılamaktadır.

Güney Kore : En yenisi 2004 yılında hizmete alınan 20 adet nükleer reaktör bulunmaktadır ve bunların toplam kurulu gücü 16,810 MWe’dir. G.Kore ileri tasarım nükleer reaktörler üzerinde çalışma yapmaktadır.Elektrik ihtiyacının %44’ünü karşılamaktadır.


2 Parakete (Aygıt ) ;

Parakete, gemi hızını ve aldığı yolun miktarını gösteren cihaz. Gemi teknesinden elle veya sabit bir delikten sarkıtılan parakete, tekne altındaki akan suyun hızına bağlı olarak çalışır.
Prensip olarak üç tür parakete vardır. Elle denize atılarak hız ölçmeye yarayan el paraketesi, suyun bir pervaneyi çevirmesiyle; ikinci tür parakete suyun hidrodinamik etkisi esasına göre çalışır. Bu paraketeler biri geminin başına, diğeriyse suyun kolayca girebileceği fakat akıntı olmayan alt kısmına uzanan iki borudan meydana gelir. Gemi hareket edince baş tarafta meydana gelen hıza bağlı basınç ile akıntı olmadığı için sabit basınç arasındaki fark bir göstergede hız olarak görülür. Diğer bir parakete türü de elektromanyetik esasa göre çalışan modern gemilerde bulunan hız ölçme sistemidir. Bu paraketenin çalışma prensibi Lenz kanununa dayanır. Bu prensibe göre bir manyetik alan içerisinde hareket eden iletkenin uçlarında potansiyel (gerilim) meydana gelir. Parakete kılıcında meydana getirilen manyetik saha, deniz suyu içinde gemi hızında hareket eder. Deniz suyu iletken olduğu için çubuk görevi yaparak, parakete kılıcına rastlayan kısımlarda gerilim meydana gelir. Bu gerilim hıza bağlı olarak artar. Yükselticilerde kuvvetlendiriciler, sinyal gemisinin hızını gösterir.
Takometre :

Endüstriyel alanda da devir ölçümleri için kullanılan aletlere takometre denilmektedir. Optik lazerli tip gibi değmeden ölçüm yapanları olduğu gibi direk temas ile ölçüm yapan tipleri de vardır. Elektrik motorlarının devirlerini kontrol etmekte kullanılırlar Sıkça devir saymanın güç olduğu yüksek devirli sistemlerde çok faydalı oldukları gibi basit bir redaktörün devrini öğrenmek için de kullanılabilirler pekala. İstenilen anda dönen cismin devrini devir/dakika yada daha farklı birimlerde verebilirler.

3 Devir sayısını ölçen aletler takometrelerdir. Çeşitleri şunlardır

• Takojeneratörler (AC yada DC )
• Darbeli turmetreler
• Stroboskoplar
• Kademeli (mekanik) takometreler



Tako-jeneratörler :
En çok kullanılan ve en basit yapıdaki takometrelerdir. Devri ölçülecek olan makinenin döndürme etkisi ile tako-jeneratör döndürülerek bir gerilim elde edilmesi sağlanır. Bu elde edilen gerilimin türüne göre iki çeşit tako-jeneratör vardır. Doğru akım üretene DC, alternatif akım üretene ise AC tako jeneratör denir.
Tako- jeneratörde üretilen gerilim bir ölçü aletinin ibresine yansıtılarak göstergede bir değer okunması sağlanarak ölçüm yapılır.


Darbeli turmetre:
Makinenin dönen kısmının sinyal üretmesi prensibine göre çalışır. Bu dönen kısımdan sinyal üretilmesi optik ya da mekanik yöntemle yapılır. Ölçüm, dönen makinenin dönüşü başına kaç darbe ürettiğini saymasına dayanır. Bu darbeleri sayan ise aletin içinde bulunan dijital sayıcı devresidir.
Optik yöntemli sinyal üretilen takometre ile şu şekilde ölçüm yapılır
Dönen makinenin miline yansıtıcı bir şerit yapıştırılır. Takometre dönen kısma
tutularak mile ışık gönderilir. Takometrenin gönderdiği ışığı milde bulunan şeridin geri yansıtması takometre içindeki dijital devreye bir darbe (pals) uygular. Bu devre, darbe sayısını ölçüm süresine göre dakika cinsine çevirerek takometre ekranına dakikadaki devir sayısı olarak yansıtır. Bu şekilde üç, beş saniye gibi kısa bir sürede devir ölçülebilir. Bu optik yöntemli takometreler yaygın olarak kullanılır.
Mekanik sistemli darbe üretilerek devir ölçümünde ise makinenin diline bir dişli rotor (delikli saç paketi) konur. Darbeleri algılamak için de dişli rotor önüne sargılı bir daimi mıknatıs konulur. Dişli rotor döndükçe mıknatıs hava boşluğu değiştiği için bobinde darbe şeklinde bir gerilim üretilir. Bu gerilim takometre devresinde sayılarak devir ölçülür.

Stroboskoplar
Önce bu kelimeyi açıklayalım. Bazen hızla giden bir arabanın tekerleğine baktığımızda tekerleğin dönmediği ya da geriye doğru döndüğünü hissederiz. İşte dönen parçaların duruyormuş ya da geri dönüyormuş gibi hissedilmesine stroskobik olay denir.
Bazı makinelerin devir sayıları yukarıda anlatılan turmetrelerle ölçülemez. Çünkü bu tür makinelerin yanına yaklaşılamaz ya da yaklaşılsa tehlike oluşur. Bundan dolayı stroskobik olaya dayanarak ölçüm yapılır. Bu etkiden yararlanılarak biz makinenin devrini ölçebiliriz.Şöyle:
Alet darbe şeklinde bir gerilim üretir. Üretilen bu gerilim alttaki neon lambayı çalıştırarak makine miline ışık yollar. Mile yapıştırdığımız beyaz banttan yansıyan ışık alete döner. Eğer bu yansıyan ışığın frekansı (saniyedeki sayısı) ile üretilen gerilimin frekansı eşit olursa alet, içindeki devre sayesinde üretilen sinyalin sayısını sayıya dönüştürerek ekrana yansıtır.



4
Mil :
Bir uzunluk birimidir , kısaltılmışı mi’dir.
"Kara mili" ve "deniz mili" olmak üzere iki standart bulunmaktadır.
1 kara mili= 1609 metre
1 deniz mili= 1852 metre
Knotts : Denizde hız birimi nat (knotts)’dur. Bu saatte 1 deniz mili yol demektir
Feet: 1 foot* = 12 inches = 30.48 santimetre
Foot ölçü biriminin çoğulu feet’tir.

5Havası alınmış saydam bir kabın içinde 2 adet elektrot (katot ve anot) bulunsun. Yüzeyi metalle kaplanan (örneğin Sezyum) katot üzerine ışık düşünce, devreden geçen bir akım ampermetre ile ölçülür.
Bu akım nasıl oluşur?
Elektronlar katottan, düşen ışık yardımıyla sökülürler. Daha sonra pozitif yüklenmiş anot tarafından çekilirler. Katotta elektron salınması nedeniyle oluşan elektron eksikliği, ampermetre üzerinden elektronların akmasına neden olur. Bunun sonucunda devreden geçen bir akım If (fotoakım) ölçülür.
Metal yüzeyinden bu şekilde elektron sökülmesine fotoelektrik olay veya ışık elektrik etkisi, sökülen elektronlara da foto elektronlar denir.
Elektronlar, metal yüzeyinden ancak gerekli enerjiye ulaştıklarında kurtulabilirler. Bu enerjiye bağlanma enerjisi Eb veya eşik enerjisi denir. Bu, metaller için ayırıcı (karakteristik) bir özelliktir.Genellikle atom ve molekül fiziğinde, bu enerji elektron volt (eV) birimiyle ifade edilir.
Buradan çıkaracağımız sonuç; akım şiddetinin yani birim zamanda salınan elektron sayısının, düşen ışığın aydınlatma şiddetiyle artmasıdır.

6 Aydınlık şiddetini ölçmek için lüksmetreler kullanılır. Lüksmetrenin yapısında fotoelektrik pil ve galvanometre bulunur. Foto elektrik pil,ışığa duyarlı kimyasal metallerden yararlanılarak yapılmıştır. Bu metaller üzerine ışık düştüğü zaman elektriksel olaylar başlar ve bir e.m.k. oluşur.
Foto elektrik pil üzerine ışık düştüğü zaman, küçük bir doğru gerilim oluşur. Bu gerilim galvanometreyi çalıştırır. Lüks cinsinden taksimatlandırılmış galvanometre skalası sapar ve bir değer gösterir. Aletin göstergesi, foto eleman üzerine gelen ışık ile orantılıdır.
Lüksmetreyi kullanırken göz önünde bulundurulması gereken hususlar:
• Lüksmetre, ışığın geliş açısına göre dik tutulmalıdır.
• Ölçme kademesi en küçük ölçme kademesinden başlanarak büyütülmelidir.
• Ölçme sırasında lüksmetre üzerine herhangi bir gölge düşmemelidir.
• Işığı yansıtan maddelerde ölçüm yapılırken uzak mesafeden yapılmalıdır.
• Ölçüm bittikten sonra lüksmetre mutlaka aydınlık olmayan bir yerde korunmalıdır.
• Lüksmetre ile ölçüm yapılırken ölçüm yapılan yerin değişik noktalardan ölçümleri yapılmalıdır.
• Geniş bir yüzeyin aydınlanma şiddeti ölçülecekse değişik noktalardan ölçmeler yapıp ortalaması alınmalıdır.