Tweet
AYAKLANMALAR
Marmara havzasında Boğazları çevreleyen bölgede başgösteren ayaklanmalar büyük ölçüde İngiliz politikasından kaynaklanmıştı. İngiltere Boğazları uzun vadede denetiminde tutmak istediğinden bu bölgede tampon bölgeler oluşturmayı amaçlıyordu. Bunun için İstanbul Boğazı'nı doğuya doğru kapayacak Adapazarı, Hendek ve Düzce yöresindeki Kuva-yı Milliye'yi buralardan atmak ve İstanbul Hükümeti'ni bu bölgelere egemen kılmak istiyordu. Bu nedenle İstanbul Hükümeti vasıtasıyla bu bölgelerdeki Kuva-yı Milliye'ye karşı kuvvetler oluşturmuş, ayaklanmalar çıkarmıştı. Nitekim kendisine böyle bir görev verilen jandarma binbaşılığından emekli Ahmet Anzavur'un Biga-Gönen-Manyas yöresindeki ayaklanması 1 Ekim-25 Kasım 1919 günleri arasında cereyan etti. Ayaklanma Yarbay Rahmi Bey ve Çerkes Ethem kuvvetleri tarafından bastırıldı. Anzavur'un aynı yöredeki ikinci ayaklanması iki ay devam etti (16 Şubat-16 Nisan). Bu ayaklanma sırasında Akbaş cephaneliğini basan Köprülülü Hamdi Bey şehit edildi. Anzavur'un bu ayaklanma sırasında aralarında Şehzade Cemaleddin Efendi'nin de yeraldığı bir nasihat heyeti kendisiyle Gönen civarındaki Çalıoba köyünde görüştü. Anzavur kendisine yapılan nasihatlara şu sözlerle cevap verdi: "Benim burada abdest almadığım dere, dibinde namaz kılmadığım ağaç kalmadı. Başınızdaki şehzade de dahil olduğu halde zabitler hepiniz gâvursunuz. Kuvva-i bagiyesiniz. Benim cemiyetim Kuvva-i Muhammediyedir. Koynumda Mushaftır"
Bu ayaklanma da Çerkes Ethem kuvvetlerince bastırıldı. Anzavur, Karabiga üzerinden deniz yoluyla İstanbul'a kaçtı. Ayaklanmada sarayın parmağının olduğu açıktı. Padişah kendisine 11 Nisanda paşalık rütbesi verdi.
Diğer taraftan aynı günlerde İstanbul Boğazı'nın doğusundaki bölgede I. Düzce ayaklanması (13 Nisan-31 Mayıs 1920) başgöstermişti. Zira İzmir'den nakledilen 56. Tümen'in Bursa'da, 24. Tümen'in Geyve'de üslenmelerinden sonra Ankara'ya İstanbul'dan gelecek İngiliz Halife ve propagandası için Adapazarı-Hendek-Bolu güzergâhından başka bir sokulma yolu kalmamıştı. Padişah VI. Mehmet Vahdettin Adapazarı ve Düzce yöresinin bazı ileri gelenlerini saraya davet etmiş, yapılan gizli toplantıda kendilerinden sadakat yemini almıştı. Bu bölgeye iskân edilen Kafkasya göçmenleri saraya çok sayıda kız verdiklerinden bundan maddî ve manevî çıkar sağlıyorlardı. Bu nedenle öteden beri saltanatı hedef alan hareketlere tepki gösteriyorlardı. Ayrıca Şeyhülislam fetvası da dinlerine çok bağlı olan bu insanlar üzerinde fazlasıyla etkili olmuştu. İngilizler bu bölgedeki particilik çekişmelerini istismar etmişler, daha Şubat 1919'da Düzce ve Bolu'ya Hürriyet ve İtilafçılarla temas etmek üzere beş subaylarını göndermişlerdi. Ayaklanma sırasında isyancılara destek ve moral vermek amacıyla bazı savaş gemilerine bölgeye yakın Karadeniz kıyılarında gösteri yaptırmışlardı.
Ayaklanmayı bastırmak amacıyla harekete geçen XXIV. Tümen Komutanı Yarbay Mahmut Bey ve kurmay başkanı 22 Nisanda şehit düşmüş, komuta ettikleri birlikler de dağılmıştı. İsyancılar bundan sonra Hendek ve Adapazarı'nı ele geçirmişlerdi. Ayaklanma Mudurnu ve Nallıhan üzerinden Beypazarı'na kadar yayılmış, Ankara üzerinde tehdit oluşturmuştu. I. Düzce Ayaklanması Batı'dan Sapanca ve Adapazarı üzerinden harekete geçen Refet Bey (Bele) komutalarındaki kuvvetlerce bastırıldı. Çerkes Ethem kuvvetlerinin Adapazarı, Hendek ve Düzce'de ele geçirdiği elebaşılar idam edildi.
Bu ayaklanma da Çerkes Ethem kuvvetlerince bastırıldı. Anzavur, Karabiga üzerinden deniz yoluyla İstanbul'a kaçtı. Ayaklanmada sarayın parmağının olduğu açıktı. Padişah kendisine 11 Nisanda paşalık rütbesi verdi.
Diğer taraftan aynı günlerde İstanbul Boğazı'nın doğusundaki bölgede I. Düzce ayaklanması (13 Nisan-31 Mayıs 1920) başgöstermişti. Zira İzmir'den nakledilen 56. Tümen'in Bursa'da, 24. Tümen'in Geyve'de üslenmelerinden sonra Ankara'ya İstanbul'dan gelecek İngiliz Halife ve propagandası için Adapazarı-Hendek-Bolu güzergâhından başka bir sokulma yolu kalmamıştı. Padişah VI. Mehmet Vahdettin Adapazarı ve Düzce yöresinin bazı ileri gelenlerini saraya davet etmiş, yapılan gizli toplantıda kendilerinden sadakat yemini almıştı. Bu bölgeye iskân edilen Kafkasya göçmenleri saraya çok sayıda kız verdiklerinden bundan maddî ve manevî çıkar sağlıyorlardı. Bu nedenle öteden beri saltanatı hedef alan hareketlere tepki gösteriyorlardı. Ayrıca Şeyhülislam fetvası da dinlerine çok bağlı olan bu insanlar üzerinde fazlasıyla etkili olmuştu. İngilizler bu bölgedeki particilik çekişmelerini istismar etmişler, daha Şubat 1919'da Düzce ve Bolu'ya Hürriyet ve İtilafçılarla temas etmek üzere beş subaylarını göndermişlerdi. Ayaklanma sırasında isyancılara destek ve moral vermek amacıyla bazı savaş gemilerine bölgeye yakın Karadeniz kıyılarında gösteri yaptırmışlardı.
Ayaklanmayı bastırmak amacıyla harekete geçen XXIV. Tümen Komutanı Yarbay Mahmut Bey ve kurmay başkanı 22 Nisanda şehit düşmüş, komuta ettikleri birlikler de dağılmıştı. İsyancılar bundan sonra Hendek ve Adapazarı'nı ele geçirmişlerdi. Ayaklanma Mudurnu ve Nallıhan üzerinden Beypazarı'na kadar yayılmış, Ankara üzerinde tehdit oluşturmuştu. I. Düzce Ayaklanması Batı'dan Sapanca ve Adapazarı üzerinden harekete geçen Refet Bey (Bele) komutalarındaki kuvvetlerce bastırıldı. Çerkes Ethem kuvvetlerinin Adapazarı, Hendek ve Düzce'de ele geçirdiği elebaşılar idam edildi.