Arkeoloji'nin Metodu

Arkeoloji,eski çaglara ait insan topluluklarinin ürünü olan her seyi toplar,siniflandirir;bulunus durum ve yerlerini de göz önüne alarak sonuç çikarir.Arkeoloji uygulamali bir bilimdir.Bu özelligi ile Zooloji ve Botanik'le benzesir.
Botanik nasil bitkileri,Zooloji nasil hayvanlari toplayip,tamamlayarak,siniflandirirsa;arkeoloji de eski kültür kalintilarini toplar,tanimlayip,siniflandirarak,ait olduklari kültürleri ve zamanlarini belirler.Arkeolojik bir çalismanin asamalari söyledir:


a.YÜZEY ARASTIRMASI :Arama bir arkeologun isidir.Yeraltinda bulunan eski kültür kalintilarini çikarmada titiz bir çalisma yapmak gerekir.Arkeolojik Yerlesmelerin bulunmasi,belgelenmesi ve bunlarin herhangi bir kazi islemine basvurulmadan bilimsel yöntemlerle incelenmesi, toprak üstündeki kalintilarinin elde edilip yorumlanmasina " yüzey arastirmasi " denir.Henüz bilinmeyen arkeolojik yerler,açik arazide yürüyerek ya da araba ile dolasilarak bulunur.Amaçli olarak yapilan bu arastirma,arkeolojik yüzey arastirmasinin gerekli bir bölümüdür ve çalismanin ilk basamagini olusturur.Toprak üstü arama-yüzey arastirmasi- çesitli merkezler üzerinde uygulanabilen bir yöntemdir.Bunlar;höyük,akropol,düz arazi yerlesimi,kurumus nehir yatagi,tümülüs ve nekropoldür..

1.HÖYÜK:Araplarin "tell" ya da "tal",Perslerin "tepe" diye adlandirdiklari höyükler,eski yerlesmelerin yikilmasi veya dogal tahribi sonrasinda onlarin kalintilariyla olusmus dogal olmayan tepeciklerdir.
Ilk çaglarda insanlar henüz yerlesik düzende yasamadiklarindan,çogunlukla da agaç kovuklarinda ve magaralarda barindiklarindan höyüklere rastlanmaz.Ancak Neolitik çagdan itibaren kurulan topraga bagimli yerlesmeler,çesitli felaketlerle yikilip yok olurlar;zamanla bunlarin düzeni tabii olarak bir toprak katmaniyla kaplanir.Çogu zaman da bu yikintinin üzerine baska bir topluluk gelip yerlesir;veya yikilan kendin eski sahipleri sehri tekrar yeni bastan imar ederler.Hep ayni yere gelip yerlesmesinin nedenleri arasinda,yörenin cografi özellikleri,iklim sartlari ve toprak verimliligi ile su durumu basta gelmektedir.

Iste,bu tür Kültür kalintilarinin bulundugu tepeler höyük karakteri tasirlar.Örnegin, Çanakkale'nin 25 km.güneyindeki Troia'da ,bilimsel kazilar sonucu 9 katli bir yerlesimin varligi kesin olarak saptanmistir.Diger bazi örnekler olarak Çorum-Alacahöyük ve Karahöyük, Kayseri-Kültepe,Keban yöresindeki Norsuntepe ile Kuzey Suriye'deki Tell Halaf,Tell Tayinat, Til Barsip sayilabilir.

2.AKROPOL:"Akro" (yüksek), "Polis" (sehir) kelimelerinden türetilmis akropol, yüksek ve savunulmasi kolay tepeler üzerinde kale anlamindadir.Bu kale içinde yönetici kralliga ait çesitli sosyal ve dinsel yapilar yer alir.Akropol Kral'in korunmasina ayrilmistir;halk ise akropolün eteginde yasamini sürdürür.Örnek olarak,Atina Akropolü,Bergama Akropolü ve Priene Akropolü gösterilebilir.

3.DÜZ ARAZI YERLESMELERI: Düz yerlesmelerdeki asal özellik sur duvarli kalelerdir.Özellikle savunma amaciyla saglam yapili surlar ve yerlesme olarak da tepe sirtlari seçilmistir.Akropol kralligi temsil ettigi için halk daha çok ovadaki tarlalarin bulundugu düz arazide yasardi.Düz arazi yerlesimlerine örnek gösterebilecegimiz Zincirli ve Kargamis'ta kaleler bazi kisimlarinda çift sur duvarlariyla çevrelenmistir.

4.KURUMUS NEHIR YATAGI:Yöreye ait seramik ve benzeri tasinmis malzemeyi derleyebilmek, ayrica toprak alti tabanlasma konusunda kisitli da olsa bir fikir sahibi olmaya yönelik,yüzeyde yapilan arastirmalarin bir bölümünü kapsar.

5.TÜMÜLÜS:Bunlar önemli kisilere,özellikle de kral ve prenslere ait mezar yapilardir.Gerek Tümülüs,gerekse höyük dis görünüs olarak birer "yapay tepecik"ten olusmustur.farklilik iç yapidaki kuruluslardir.Tümülüslerde önce mezar odasi düz bir alan üzerine insa edilir.Daha sonra üzeri kapatilarak dev bir toprak yiginiyla örtülür.Bu yapi tarziyla hem mezarin yeri bir tepecikle belirlenmis olur,hem de mezar odasi soyguncularin distan gelecek tehlikelere karsi korunmus olur.Örnek olarak,Frigler'in "Midas'in Mezari" diye anilan Gordion Büyük Tümülüs'ü gösterilebilir.Anadolu'da tümülüslerin en yogun rastlandigi yöre ise lydia'dir.

6.NEKROPOL:Yüzey arastirmasinin yapibilecegi bir diger saha ise nekropollerdir." Nekro" (ölüler) ve "Polis" (sehir) kelimelerinden türetilmis nekropol mezarliklari kapsar.Genellikle kent disinda,bazen de ana kapinin hemen yakinin da yer alirlar;Assos ve Termessos'ta oldugu gibi.

b.BULMA : Arastirmaci,yüzeyde yaptigi çalismalar sonucunda bazi verileri toplar.Bunlarin basinda seramik esya,kirik çanak-çömlek parçalari;küçük buluntularla sikkeler ve süs malzemesi gelir.Seramik esya kirildiktan sonra bir daha kullanilmadigi için,ayrica hemen her yerlesimde bol miktarda ele geçmesi dolayisiyla geçmis kültürlere ait ipuçlari bulmada büyük önem tasir. Arkeologun yüzey arastirmasi sonucunda elde edebildigi bulgular degerlendirilir ve sonuçta,ilgili yerlesimde kaziya gerek olup olmadigina karar verilir.Eger Arastirilan sahada seramik bulgu yoksa,bu orada kazi yapilamaz anlamina da kesinlikle gelmez.Bazen bir sikke,bazen de bir mühür ya da yazit parçasi bile oranin önemini göstermeye yeterlidir.

c.KAZI:Önceden topografik haritasi çikarilmis ve sinirlari belirlenmis arkeolojik alanlarda,yetkili makamlardan alinacak izinle bilimsel sorumluluga sahip kisilerin yapacagi "kazma" islemidir.Arkeolojik kazilar amaçlarina göre;
-Planli Kazilar
-Kurtarma Kazilari
-Rastlantisal Kazilar diye siniflara ayrilir.Bunlar yerlesme biçimlerine göre kendilerine uygun yöntemleri ve teknikleri uygularlar.