Tweet
Ağza açılan kulak altı, dil altı, çene altı ve bukkal bezlerden salgılanan bir sıvıdır. Günlük ortalama 800–1500 mlt arası salgılanır.
TÜKÜRÜÐÜN SALGILANMASI:
Tükürüğün salgılanması için uyarıcılara ihtiyaç vardır. Bunlar;
1-Dil üzerindeki tat ve dokunma uyarıcıları ile (yediğimiz şeyler).
2-Mide ve bağırsağın üst kısmında tahrik olan reflekslerle (acı, turşu gibi tahrik eden maddeler yendiği zaman).
3-Beyin iştah alanının uyarılması ile (sevdiğimiz yemekleri görmemiz, kokusunu burnumuzla hissetmemiz, sıkılan limon görmemiz... vb).(1)
Uyarılar, merkezi sinir sisteminin götürücü sinirleri ile beynin pons ve medalla oblangata birleşim yerindeki tükürük salgısını faaliyete geçiren çekirdeklere gelir. Gelen istek salgıyı artırma doğrultusunda kulak altı, dil altı ve çene altı bezlerle o doğrultuda gider, bezlerden salgı artırılır.(1)
TÜKÜRÜK İÇİNDE BULUNANLAR
Pityalin:
Parotis (kulak altı) bezlerinden salgılanır, Disakkaritleri (çay şekeri) hidrolize ederek (su kullanarak) parçalar. Ekmek gibi bazı nişastaları disakkaritlere ayırır. Nişastanın hepsini parçalayamaz, çünkü nişasta tabiatta ince koruyucu selülozla çevrilidir. Tükürüğün içindeki pityalinin vazifesini yapabilecek ortamın uygun olması için pH’sı 6-7,4 oranında olması gerekmektedir. Tükürüğün pH’sı bu iş için uygun bir ortamdır. Ağız içerisinde lokma ne kadar az kalırsa pityalinin disakkaritler üzerinde parçalayıcı etkisi o kadar az olur. Yediğimiz şeylerin, sindiriminin iyi olması için ağız içinde uzun süre çiğnenmesi gereklidir. Fakat ağızda genelde kısa süre kaldığından dolayı disakkarit ve nişastanın % 3-5 ancak hidrolize (parçalanmaya uğrar) olur.(1)
Musin:
Ağzı kayganlaştıran proteindir. Mukoz salgıyı oluşturur. Ayrıca tükürükte Na+ (sodyum), K+ (potasyum), Cl- (klor), bikarbonat iyonlan vardır.
AÐIZ SAÐLIÐI BAKIMINDAN TÜKÜRÜÐÜN FONKSİYONU
Normal şartlar altında, uyku dışında daima dakikada 0,5 mlt mukoz tipte tükürük akımı olur. Uykuda ise tükürük salgılanması çok azalır. Tükürüğün devamlı salınması ağız dokularının sağlıklı kalmasında son derece önemli rol oynar. Ağızda çok miktarda bulunan hastalık yapan bakteriler, eğer tükürük olmazsa dokuları kolayca harap eder ve diş çürüklerine sebep olurlar. Hâlbuki tükürük birçok yolla çürüme olayının önlenmesine yardım eder. Bunlar; ( 1)
1. Tükürük akışı, bakterilerin ve metabolizma olayları için gerekli besin partiküllerinin sürekli olarak yıkanıp uzaklaşmasını sağlar. Tıpkı suyun kiri ve tozu alıp götürdüğü gibi, mekanik bir temizlik yapar.
2. Tükürük, bakterileri tahrip eden maddeler taşır. Bunlardan başlıca tiyosiyanat iyonlan ve en önemlisi lizozim adı verilen birçok protealitik enzimler bulunur. Proteolik enzimler şu görevleri yapar:
a. Bakterilere saldırır.
b. Tiyosiyanat iyonlarının bakteri içerisine girmesine ve bakteriyi parçalayıcı duruma geçmesine yardım ederler.
c. Besin partiküllerini sindirerek bakteriler için metabolik desteğin uzaklaştırılmasına yol açarlar.(1)
3. Tükürük önemli ölçüde protein antikorları taşıdığı için, ağızdaki bakterileri ve diş çürüklerine sebep olan mikropları öldürür (Özellikle diş çürümelerine sebep olan laktobacilluslar, pH’sı 6 olan ve yemek artıklarının altında oksijensiz ortamda ürerler ve asit salgılayarak dişleri çürütürler).(2)
Peygamber Efendimiz (asm) elbiselere bulaşmış mikrop üretebilecek kirleri temizlemede ve enfekte cilt yaralanmalarında bazen tükürüğü kullanmıştır. Çünkü tükürüğün mikropları öldürücü etkisi vardır. Bu etki deterjanlarda ve sabunda yoktur. Çünkü sabunlar ve deterjanlar mekanik temizlik yaparlar.(2)
Tükürük olmazsa ağız dokularında ülserler, iltihaplar, diş çürümeleri görülebilir.(2) Daha bakteriler vücuda girmeden giriş yeri olan ağızdan tükürük ile karşılaşmakta ve mikropların çoğalmadan ölmesine sebep olmaktadır. Mide asidinde yenilen şeyler muameleye tutulmadan önce ağızda mikrop öldürücü görevini tükürük yapmaktadır. Eğer tükürük etkisinden mikroplar kurtulsa bile, ikinci olarak mide asidi ile karşılaşacak ve asit, mikroplan öldürecektir.
Böylece vücudun korunması için mikroplara karşı baraj üzerine baraj konmuştur.
Tükürüğün salgılanmasını bezlere, bezlerin salgıyı üretmesini beyne, beynin uyarılmasını tat, dokunma ve görme uyarıcılarına bağlayarak, kompleks, fakat ahenkle çalışan bir yapı oluşturulmuştur.
Sadece tükürüğün salgılanması ile neticelenen olay, insanın ağzını ve vücudunu dış mikroplardan korumak gayesine hizmet etmektedir
KAYNAKLAR:
1-Tıbbi Fizyoloji, Guyton A. C., Merc Yayıncılık Saunders.
2-Klinik Mikrobiyoloji Prof. Dr. Hakkı Bilgehan, Ege Ünv. Tıp Fakültesi.
TÜKÜRÜÐÜN SALGILANMASI:
Tükürüğün salgılanması için uyarıcılara ihtiyaç vardır. Bunlar;
1-Dil üzerindeki tat ve dokunma uyarıcıları ile (yediğimiz şeyler).
2-Mide ve bağırsağın üst kısmında tahrik olan reflekslerle (acı, turşu gibi tahrik eden maddeler yendiği zaman).
3-Beyin iştah alanının uyarılması ile (sevdiğimiz yemekleri görmemiz, kokusunu burnumuzla hissetmemiz, sıkılan limon görmemiz... vb).(1)
Uyarılar, merkezi sinir sisteminin götürücü sinirleri ile beynin pons ve medalla oblangata birleşim yerindeki tükürük salgısını faaliyete geçiren çekirdeklere gelir. Gelen istek salgıyı artırma doğrultusunda kulak altı, dil altı ve çene altı bezlerle o doğrultuda gider, bezlerden salgı artırılır.(1)
TÜKÜRÜK İÇİNDE BULUNANLAR
Pityalin:
Parotis (kulak altı) bezlerinden salgılanır, Disakkaritleri (çay şekeri) hidrolize ederek (su kullanarak) parçalar. Ekmek gibi bazı nişastaları disakkaritlere ayırır. Nişastanın hepsini parçalayamaz, çünkü nişasta tabiatta ince koruyucu selülozla çevrilidir. Tükürüğün içindeki pityalinin vazifesini yapabilecek ortamın uygun olması için pH’sı 6-7,4 oranında olması gerekmektedir. Tükürüğün pH’sı bu iş için uygun bir ortamdır. Ağız içerisinde lokma ne kadar az kalırsa pityalinin disakkaritler üzerinde parçalayıcı etkisi o kadar az olur. Yediğimiz şeylerin, sindiriminin iyi olması için ağız içinde uzun süre çiğnenmesi gereklidir. Fakat ağızda genelde kısa süre kaldığından dolayı disakkarit ve nişastanın % 3-5 ancak hidrolize (parçalanmaya uğrar) olur.(1)
Musin:
Ağzı kayganlaştıran proteindir. Mukoz salgıyı oluşturur. Ayrıca tükürükte Na+ (sodyum), K+ (potasyum), Cl- (klor), bikarbonat iyonlan vardır.
AÐIZ SAÐLIÐI BAKIMINDAN TÜKÜRÜÐÜN FONKSİYONU
Normal şartlar altında, uyku dışında daima dakikada 0,5 mlt mukoz tipte tükürük akımı olur. Uykuda ise tükürük salgılanması çok azalır. Tükürüğün devamlı salınması ağız dokularının sağlıklı kalmasında son derece önemli rol oynar. Ağızda çok miktarda bulunan hastalık yapan bakteriler, eğer tükürük olmazsa dokuları kolayca harap eder ve diş çürüklerine sebep olurlar. Hâlbuki tükürük birçok yolla çürüme olayının önlenmesine yardım eder. Bunlar; ( 1)
1. Tükürük akışı, bakterilerin ve metabolizma olayları için gerekli besin partiküllerinin sürekli olarak yıkanıp uzaklaşmasını sağlar. Tıpkı suyun kiri ve tozu alıp götürdüğü gibi, mekanik bir temizlik yapar.
2. Tükürük, bakterileri tahrip eden maddeler taşır. Bunlardan başlıca tiyosiyanat iyonlan ve en önemlisi lizozim adı verilen birçok protealitik enzimler bulunur. Proteolik enzimler şu görevleri yapar:
a. Bakterilere saldırır.
b. Tiyosiyanat iyonlarının bakteri içerisine girmesine ve bakteriyi parçalayıcı duruma geçmesine yardım ederler.
c. Besin partiküllerini sindirerek bakteriler için metabolik desteğin uzaklaştırılmasına yol açarlar.(1)
3. Tükürük önemli ölçüde protein antikorları taşıdığı için, ağızdaki bakterileri ve diş çürüklerine sebep olan mikropları öldürür (Özellikle diş çürümelerine sebep olan laktobacilluslar, pH’sı 6 olan ve yemek artıklarının altında oksijensiz ortamda ürerler ve asit salgılayarak dişleri çürütürler).(2)
Peygamber Efendimiz (asm) elbiselere bulaşmış mikrop üretebilecek kirleri temizlemede ve enfekte cilt yaralanmalarında bazen tükürüğü kullanmıştır. Çünkü tükürüğün mikropları öldürücü etkisi vardır. Bu etki deterjanlarda ve sabunda yoktur. Çünkü sabunlar ve deterjanlar mekanik temizlik yaparlar.(2)
Tükürük olmazsa ağız dokularında ülserler, iltihaplar, diş çürümeleri görülebilir.(2) Daha bakteriler vücuda girmeden giriş yeri olan ağızdan tükürük ile karşılaşmakta ve mikropların çoğalmadan ölmesine sebep olmaktadır. Mide asidinde yenilen şeyler muameleye tutulmadan önce ağızda mikrop öldürücü görevini tükürük yapmaktadır. Eğer tükürük etkisinden mikroplar kurtulsa bile, ikinci olarak mide asidi ile karşılaşacak ve asit, mikroplan öldürecektir.
Böylece vücudun korunması için mikroplara karşı baraj üzerine baraj konmuştur.
Tükürüğün salgılanmasını bezlere, bezlerin salgıyı üretmesini beyne, beynin uyarılmasını tat, dokunma ve görme uyarıcılarına bağlayarak, kompleks, fakat ahenkle çalışan bir yapı oluşturulmuştur.
Sadece tükürüğün salgılanması ile neticelenen olay, insanın ağzını ve vücudunu dış mikroplardan korumak gayesine hizmet etmektedir
KAYNAKLAR:
1-Tıbbi Fizyoloji, Guyton A. C., Merc Yayıncılık Saunders.
2-Klinik Mikrobiyoloji Prof. Dr. Hakkı Bilgehan, Ege Ünv. Tıp Fakültesi.