Tweet
Türkiye’yi 21. yüzyıl çağı yakalamış bir ülke olarak taşıma ve dünyadaki hızlı gelişmelerle birlikte toplumda ortaya çıkan beklentilere yanıt verme gibi hedeflerden yola çıkan ve 1996-2000 yıllarını kapsayan bu planın esas aldığı temel amaç ve ilkeler şöyledir:
• AT ile gümrük birliğine girmenin gerektirdiği yeni yapılanmayı sağlama
• Yerli ve yabancı yatırımları hızla artırma, bu amaçla bilim ve teknoloji politikaları ile ekonomik ve sosyal yapı da köklü değişiklikler yapma
• Eğitim-öğretim, bilim ve teknoloji altyapısını geliştirme ve sanayileşmeye yeni bir ivme kazandırma
• Kurumsal yapıyı yeniden düzenleme
• Kamu finansmanını iyileştirme, mali sistemi rasyonelleştirme ekonomide rekabet ortamını geliştirme
• İnsan kaynaklarını geliştirme, devletin sosyal görevlerini yeniden tanımlama, ekonomik ve sosyal dengeleri gözeterek bölüşümü iyileştirme, emek piyasasının, etkinliğini artırma ve yerel yönetimleri güçlendirme
• Özelleştirme yoluyla devletin üretim alanından çekilmesini hızlandırma ve devletin piyasaya müdahalelerini sınırlama
• Makroekonomik ve yapısal uyum politikalarıyla istikrarlı sürdürülebilir bir büyüme ortamı yaratma
Belirtilen bu amaç ve ilkelerden de anlaşıldığı gibi planlamayı yeni bir yaklaşımla ele alan YBYKP, ekonomik birimlerin karar alma süreçlerine yardımcı olacak genel bir çerçeveyi çizmekle yetinmekte ve plan döneminde değişen koşullara göre bu çerçevenin yıllık programlara gözden geçirilebilmesini ve piyasalarda gelişmelere karşı esnekliğin sağlanmasını öngörmektedir.
YBYKP’nin bu anlayış doğrultusunda belirlediği temel yapısal değişim projeleri eğitim reformu, nüfus ve aile planlaması, sağlık reformu, istihdam ve işgücü piyasasında etkinliği artırma projesi, tarımsal politikalarda yapısal değişim projesi, sanayileşme yaklaşımı, bilim ve teknolojide atılım projesi, dünyaya entegrasyon (Avrupa Birliği’ne uyum) projesi, devletin düzenleyici ve gözetici fonksiyonlarını geliştirme projesi, finans reformu, ekonomide etkinliği artırmaya yönelik yapısal değişim projeleri, sosyal güvenlik reformu, kamu hizmetlerinde etkinliği artırma projesi, altyapı hizmetlerinde yapısal değişim projesi, özelleştirme, bölgesel gelişme ve fiziki planlama, metropollerle ilgili düzenleme ve çevreyle ilgili kurumsal düzenlemelerdir.
Hedeflere ulaşmada esas alınacak makroekonomik politikaları genel bir çerçevede ortaya koyan YBYKP’ye göre plan döneminde GSYİH yılda ortalama yüzde 5,0-6,6, GSMH ise yılda ortalama yüzde 5,5-7,1 arasında artacaktır. Kişi başına GSMH arışının da yılda ortalama yüzde 3,8-5,3 arasında gerçekleşmesi ve 1995 yılında 1994 fiyatlarıyla 65,5 milyon TL olan kişi başına GSMH’nın 2000 yılında 79,1-85,0 milyon TL düzeyine ulaşması beklenmektedir.
YBYKP döneminde ana sektörler itibariyle yıllık ortalama katma değer artış hızının tarım sektöründe yüzde 2,9-3,7 sanayi sektöründe yüzde 6,0-7,7 ve hizmetler sektöründe yüzde 5,1-6,8 olacağı tahmin edilmektedir. Böylece plan dönemi sonunda tarım sektörünün GSYİH içerisindeki payının yüzde 15’ten yüzde 13’ler civarına inmesi, buna karşılık sanayi sektörünün payının yüzde 25,8’den yüzde 27’lere yükselmesi ve hizmetler sektörünün payının ise yüzde 59 civarında kalması beklenmektedir.
YBYKP döneminde sabit fiyatlarla üretimin tarım sektöründe yüzde 2,9-3,7, sanayi sektöründe yüzde 6,07,8, hizmetler sektöründe yüzde 4,9-6,8 oranında artması ve toplam üretim artışının ise yüzde 5,2-6,9 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Tarım sektöründeki büyümenin daha çok içi talep genişlemesine bağlı kalacağı, buna karşılık sanayi sektöründeki gelişmenin tüketimin yanı sıra özellikle ihracat ve yatırımlar tarafından belirleneceği tahmin edilmektedir.
Hizmetler sektöründeki büyümede ise sanayideki canlanmanın yaratacağı iç talep ve özellikle turizm sektöründe öngörülen olumlu gelişmelerin etkili olması beklenmektedir. Öngörülen sektörel gelişmelerin sonucu olarak, plan dönemi sonunda, tarımın payı 1995 yılındaki yüzde 12,4’lük düzeyinden yüzde 11’lere gerilerken, sanayi sektörünün payı yüzde 41,8’lik düzeyinden yüzde 43’lere yükselecek, yüzde 45,8 olan hizmetler sektörünün payı ise yüzde 45’ler düzeyinde oluşacaktır.
YBYKP döneminde büyüme tahminleriyle tutarlı olarak toplam yatırımların yılda ortalama yüzde 8,812,3 civarında artması ve GSMH içindeki payının da 1995 yılındaki yüzde 22,1 düzeyinden 2000 yılında yüzde 25,8-28,1 aralığına yükselmesi beklenmektedir. Toplam tüketim harcamalarının yılda ortalama yüzde 5,56,1 dolayında artacağı tahmin edilmektedir. Aynı dönemde özel tüketimin yılda ortalama yüzde 5,9-6,6, kamu tüketiminin yüzde 2,7-2,6 artması beklenmektedir.
YBYKP döneminde sabit sermaye yatırımlarının yılda ortalama yüzde 8,7-12,2 oranında artması beklenmektedir. Özel kesim sabit sermeye yatırımlarının, reel faizlerdeki düşüş, enflasyonist ortamın neden olduğu belirsizliğin azalması ve talepte beklenen canlılık sonucu ivme kazanarak yılda ortalama yüzde 7,6-10,8 arasında artacağı tahmin edilmektedir. Kamu sabit sermaye yatırımlarının artış hızı ise yüzde 12,4-16,8 olarak hedeflenmiştir.
Bir önceki plan dönemine göre, başta enerji, ulaştırma ve turizm olmak üzere tüm sektörlerde özel kesimin payının artması beklenmektedir. Öngörülen yatırımların gerçekleştirilebilmesi için yurtiçi tasarrufların yılda ortalama yüzde 5,6-10,2 aralığında artması gerekmektedir. Böylece, 1995 yılında yurtiçi tasarrufların GSMH’ya oranı yüzde 21,6 iken, bu oranın 2000 yılında yüzde 21,6-24,9 düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Kamu tasarruf açığının GSMH’ya oranının 1995’deki yüzde 7,6 düzeyinden, 2000 yılında yüzde 3,7-4,2 düzeyine düşürülmesi planlanmaktadır.
YBYKP döneminde ihracatın yılda ortalama yüzde 15,9-17,5 oranında artarak 2000 yılında cari fiyatlarla 69,0-73,9 milyar dolara, ithalatın ise yılda ortalama yüzde 17,5-19,0 oranında artarak 2000 yılında cari fiyatlarla 79,4-84,4 milyar dolara ulaşması beklenmektedir. Dış ticaret açığının cari fiyatlarla 1995 yılındaki 2,3 milyar dolarlık düzeyinden 2000 yılında 10,4-10,5 milyar dolar düzeyine yükseleceği tahmin edilmektedir.
Enflasyonda ve özelleştirme gelirlerinde sağlanacak olumlu gelişmelere bağlı olarak iç ve dış borçlanmanın azalmasıyla, 2000 yılında, iç borç faiz ödemelerinin GSMH içindeki payının 1995 yılındaki yüzde 7,5’lik düzeyinden yüzde 2,4-2,6’ya, dış borç faiz ödemelerinin GSMH içindeki payının da 1995 yılındaki yüzde 1,5’lik düzeyinden yüzde 1,1-1.0’e gerileyeceği tahmin edilmektedir.
Öngörülen kamu gelir ve harcama hedefleriyle tutarlı olarak, 1995 yılında yüzde 5,5 olan kamu kesimi borçlanma gereğinin GSMH içindeki payının, plan dönemi sonunda yüzde 3,0-3,2’ye düşeceği tahmin edilmektedir.
• AT ile gümrük birliğine girmenin gerektirdiği yeni yapılanmayı sağlama
• Yerli ve yabancı yatırımları hızla artırma, bu amaçla bilim ve teknoloji politikaları ile ekonomik ve sosyal yapı da köklü değişiklikler yapma
• Eğitim-öğretim, bilim ve teknoloji altyapısını geliştirme ve sanayileşmeye yeni bir ivme kazandırma
• Kurumsal yapıyı yeniden düzenleme
• Kamu finansmanını iyileştirme, mali sistemi rasyonelleştirme ekonomide rekabet ortamını geliştirme
• İnsan kaynaklarını geliştirme, devletin sosyal görevlerini yeniden tanımlama, ekonomik ve sosyal dengeleri gözeterek bölüşümü iyileştirme, emek piyasasının, etkinliğini artırma ve yerel yönetimleri güçlendirme
• Özelleştirme yoluyla devletin üretim alanından çekilmesini hızlandırma ve devletin piyasaya müdahalelerini sınırlama
• Makroekonomik ve yapısal uyum politikalarıyla istikrarlı sürdürülebilir bir büyüme ortamı yaratma
Belirtilen bu amaç ve ilkelerden de anlaşıldığı gibi planlamayı yeni bir yaklaşımla ele alan YBYKP, ekonomik birimlerin karar alma süreçlerine yardımcı olacak genel bir çerçeveyi çizmekle yetinmekte ve plan döneminde değişen koşullara göre bu çerçevenin yıllık programlara gözden geçirilebilmesini ve piyasalarda gelişmelere karşı esnekliğin sağlanmasını öngörmektedir.
YBYKP’nin bu anlayış doğrultusunda belirlediği temel yapısal değişim projeleri eğitim reformu, nüfus ve aile planlaması, sağlık reformu, istihdam ve işgücü piyasasında etkinliği artırma projesi, tarımsal politikalarda yapısal değişim projesi, sanayileşme yaklaşımı, bilim ve teknolojide atılım projesi, dünyaya entegrasyon (Avrupa Birliği’ne uyum) projesi, devletin düzenleyici ve gözetici fonksiyonlarını geliştirme projesi, finans reformu, ekonomide etkinliği artırmaya yönelik yapısal değişim projeleri, sosyal güvenlik reformu, kamu hizmetlerinde etkinliği artırma projesi, altyapı hizmetlerinde yapısal değişim projesi, özelleştirme, bölgesel gelişme ve fiziki planlama, metropollerle ilgili düzenleme ve çevreyle ilgili kurumsal düzenlemelerdir.
Hedeflere ulaşmada esas alınacak makroekonomik politikaları genel bir çerçevede ortaya koyan YBYKP’ye göre plan döneminde GSYİH yılda ortalama yüzde 5,0-6,6, GSMH ise yılda ortalama yüzde 5,5-7,1 arasında artacaktır. Kişi başına GSMH arışının da yılda ortalama yüzde 3,8-5,3 arasında gerçekleşmesi ve 1995 yılında 1994 fiyatlarıyla 65,5 milyon TL olan kişi başına GSMH’nın 2000 yılında 79,1-85,0 milyon TL düzeyine ulaşması beklenmektedir.
YBYKP döneminde ana sektörler itibariyle yıllık ortalama katma değer artış hızının tarım sektöründe yüzde 2,9-3,7 sanayi sektöründe yüzde 6,0-7,7 ve hizmetler sektöründe yüzde 5,1-6,8 olacağı tahmin edilmektedir. Böylece plan dönemi sonunda tarım sektörünün GSYİH içerisindeki payının yüzde 15’ten yüzde 13’ler civarına inmesi, buna karşılık sanayi sektörünün payının yüzde 25,8’den yüzde 27’lere yükselmesi ve hizmetler sektörünün payının ise yüzde 59 civarında kalması beklenmektedir.
YBYKP döneminde sabit fiyatlarla üretimin tarım sektöründe yüzde 2,9-3,7, sanayi sektöründe yüzde 6,07,8, hizmetler sektöründe yüzde 4,9-6,8 oranında artması ve toplam üretim artışının ise yüzde 5,2-6,9 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Tarım sektöründeki büyümenin daha çok içi talep genişlemesine bağlı kalacağı, buna karşılık sanayi sektöründeki gelişmenin tüketimin yanı sıra özellikle ihracat ve yatırımlar tarafından belirleneceği tahmin edilmektedir.
Hizmetler sektöründeki büyümede ise sanayideki canlanmanın yaratacağı iç talep ve özellikle turizm sektöründe öngörülen olumlu gelişmelerin etkili olması beklenmektedir. Öngörülen sektörel gelişmelerin sonucu olarak, plan dönemi sonunda, tarımın payı 1995 yılındaki yüzde 12,4’lük düzeyinden yüzde 11’lere gerilerken, sanayi sektörünün payı yüzde 41,8’lik düzeyinden yüzde 43’lere yükselecek, yüzde 45,8 olan hizmetler sektörünün payı ise yüzde 45’ler düzeyinde oluşacaktır.
YBYKP döneminde büyüme tahminleriyle tutarlı olarak toplam yatırımların yılda ortalama yüzde 8,812,3 civarında artması ve GSMH içindeki payının da 1995 yılındaki yüzde 22,1 düzeyinden 2000 yılında yüzde 25,8-28,1 aralığına yükselmesi beklenmektedir. Toplam tüketim harcamalarının yılda ortalama yüzde 5,56,1 dolayında artacağı tahmin edilmektedir. Aynı dönemde özel tüketimin yılda ortalama yüzde 5,9-6,6, kamu tüketiminin yüzde 2,7-2,6 artması beklenmektedir.
YBYKP döneminde sabit sermaye yatırımlarının yılda ortalama yüzde 8,7-12,2 oranında artması beklenmektedir. Özel kesim sabit sermeye yatırımlarının, reel faizlerdeki düşüş, enflasyonist ortamın neden olduğu belirsizliğin azalması ve talepte beklenen canlılık sonucu ivme kazanarak yılda ortalama yüzde 7,6-10,8 arasında artacağı tahmin edilmektedir. Kamu sabit sermaye yatırımlarının artış hızı ise yüzde 12,4-16,8 olarak hedeflenmiştir.
Bir önceki plan dönemine göre, başta enerji, ulaştırma ve turizm olmak üzere tüm sektörlerde özel kesimin payının artması beklenmektedir. Öngörülen yatırımların gerçekleştirilebilmesi için yurtiçi tasarrufların yılda ortalama yüzde 5,6-10,2 aralığında artması gerekmektedir. Böylece, 1995 yılında yurtiçi tasarrufların GSMH’ya oranı yüzde 21,6 iken, bu oranın 2000 yılında yüzde 21,6-24,9 düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Kamu tasarruf açığının GSMH’ya oranının 1995’deki yüzde 7,6 düzeyinden, 2000 yılında yüzde 3,7-4,2 düzeyine düşürülmesi planlanmaktadır.
YBYKP döneminde ihracatın yılda ortalama yüzde 15,9-17,5 oranında artarak 2000 yılında cari fiyatlarla 69,0-73,9 milyar dolara, ithalatın ise yılda ortalama yüzde 17,5-19,0 oranında artarak 2000 yılında cari fiyatlarla 79,4-84,4 milyar dolara ulaşması beklenmektedir. Dış ticaret açığının cari fiyatlarla 1995 yılındaki 2,3 milyar dolarlık düzeyinden 2000 yılında 10,4-10,5 milyar dolar düzeyine yükseleceği tahmin edilmektedir.
Enflasyonda ve özelleştirme gelirlerinde sağlanacak olumlu gelişmelere bağlı olarak iç ve dış borçlanmanın azalmasıyla, 2000 yılında, iç borç faiz ödemelerinin GSMH içindeki payının 1995 yılındaki yüzde 7,5’lik düzeyinden yüzde 2,4-2,6’ya, dış borç faiz ödemelerinin GSMH içindeki payının da 1995 yılındaki yüzde 1,5’lik düzeyinden yüzde 1,1-1.0’e gerileyeceği tahmin edilmektedir.
Öngörülen kamu gelir ve harcama hedefleriyle tutarlı olarak, 1995 yılında yüzde 5,5 olan kamu kesimi borçlanma gereğinin GSMH içindeki payının, plan dönemi sonunda yüzde 3,0-3,2’ye düşeceği tahmin edilmektedir.