Tweet
1963-1967 yıllarını kapsayan, GSMH ile çeşitli ekonomik büyüklükler arasındaki ilişkileri gösteren tek kesimli bir sürekli büyüme modeliydi. BBYKP’nin temel amacı, milli gelirde yılda ortalama %7 artış sağlanarak kalkınmanın sağlanmasıydı. Bunun için öngörülen başlıca ekonomik hedefler şunlardı:
• Milli gelirdeki artışların mümkün olan büyük kısmı yatırıma ayrılacaktı.
• Tasarruf artışı, gelir dağılımındaki farkları azaltıcı yönde olacaktı. Gerekli tasarrufun elde edilmesi için özel tasarruflar teşvik edilecek ve kamu tasarrufları en yüksek düzeye çıkarılmaya çalışılacaktı.
• Yatırım faaliyetleri hızlandırılarak tüketim harcamaları belli sınırlar içinde tutulacaktı.
• Tüketim malları üretimi artan talebe uygun olarak yapılacak, tüketim harcamaları ile denge kurulacaktı.
• Kamu yatırımları, vergiler, borçlanmalar, kamu teşebbüslerinin yaratacağı fonlar ve dışalımdan sağlanacak kaynaklarla finanse edilecekti.
• Üretim hedefleri ve sektör programları nihai ve ara mal projeksiyonlarına göre saptanacak ve fiyatlar piyasa kurallarına göre oluşacaktı.
• Enflasyonist ya da deflasyonist eğilimlerin gelişmesi önlenecekti.
• Doğal kaynakların, yaratılmış sermayenin ve insan gücünün en verimli şekilde kullanılmasına çalışılacaktı.
• Nüfus artış hızı azaltılacaktı.
• Yeni iş olanakları yaratılarak gizli işsizlik ve istihdam sorununa çözüm bulunacaktı.
• Cari ödemeler açığı tedricen azaltılarak Türkiye’nin kendi olanakları ile gelişebilecek duruma gelmesine çalışılacaktı. Dış ödemeler, yüksek bir ticaret hacminde dengeye getirilecekti.
• Mamul maddeler ihracının artmasını sağlayacak yatırımlara öncelik verilecek ve mal çeşitlemesine gidilecekti.
• Tarım ve sanayi arasında dengeli bir gelişme sağlanacaktı.
• Gelir grupları ve bölgeler arasında sosyal adalet sağlanarak, adil bir gelir dağılımı gerçekleştirilecekti.
• Para ve sermaye piyasasının ihtiyaçlarını karşılayacak gerekli organizasyonlar kurulacak; sağlam finans kaynakları sağlanarak enflasyonist baskının meydana gelmesi önlenecekti.
Türk ekonomisinin genel hatlarını çizen BBYKP, sanayileşme sürecine yönelik etkin öneriler getirmekteydi. “Sektörlerde gelişmenin genel görünüşü” kısmında imalat sanayiinde meydana gelecek gelişmeler şöyle tanımlanmaktaydı:
“İmalat sanayiinin birçok kollarında büyük değişmeler olacaktır. Yurdumuzda daha önce kurulmuş bulunan sanayi kollarının milli gelirdeki artışlara uygun olarak gelişmesi için gereken yatırımlar saptanmıştır. Büyük bir toplama varmayan bu yatırımlara karşı yeni imalat kolları ile büyük yatırımlar planlanmış bulunmaktadır.” BBYKP’de 5 yıllık dönem içinde yapılması öngörülen toplam gayri sati yatırımlar 1961 fiyatlarıyla 59.646,8 milyon TL idi. Toplam yatırımlar içinde imalat sanayiine yapılacak yatırımların payı %16,9, yani 10.089,2 milyon TL idi. Planda imalat sanayii için saptanan amaç ve ilkeler ise şöyleydi:
• Her malı ülke içinde imal etmek amaç değildi.
• Milli geliri artıracak ve refah seviyesini yükseltecek konularda, kıyaslı maliyet tahlillerinin elverişli sonuç verir göründüğü alanlarda üretimi geliştirme yoluna gidilmişti.
• Bazı alanlarda kapasite fazlalığı olduğu için yalnız fazla kapasitenin kullanılması durumunda üretimin marjinal maliyeti milletlerarası fiyat karşılaştırmasına elverişli olduğunda üretime devam etme kararının ekonomik olabileceği göz önünde tutulmuştu.
• Fazla kapasitenin kullanılması ve yeni fazla kapasiteler yaratılmaması için gerekli organizasyon tedbirleri saptanmış ve bunların uygulanacağı kabul edilmişti.
• Yeni kurulan bazı sanayilerde belirli bir öğrenme devresi için veya talep seviyesine bağlı olarak başlangıçta bir süre için himaye yoluyla milletlerarası fiyatlarla mukayese edebilir fiyatlara gelinebileceği kabul edilmişti.
• İthalat politikasının sanayii koruma tedbirleriyle bunların uygulama oranlarının kalkınma hedeflerine uygun olarak tespit edileceği ve yerli sanayii mamullerini ithal mamullerine göre elverişsiz durumda bırakan idari ve hukuki aksaklıkların kaldırılacağı düşünülmüştü.
• Yeteri kadar ve istenilen nitelikte yerlisi yapılan malların ithalatının koruma hedeflerine uygun şekilde denetlenmesine ya da tüm yasaklanmasına gidilecekti.
• Yerli mamul fiyatların dünya fiyatlarının çok üstünde teşekkülünü önlemek ve milletlerarası yarışmaya alıştırmak için, uygun süreler sonunda denetlenmek üzere, rekabet malları ithalatına gidileceği kabul edilmişti.
• Tekelci durumlar yüzünden fiyat bünyesinin bozulmasına ve bazı ellerde aşırı kârların toplanmasına engel olacak tedbirler alınacaktı.
BBYKP’de öngörülen dönem sonunda Türk ekonomisinde meydana gelen gelişmeleri şu şekilde değerlendirebiliriz: Sanayi için yıllık %12,3 gelişme hızı öngörülürken, bu oran %10,6 dolayında kaldı. Dış finansman kaynaklarının hedeflenen ölçüde sağlanmamış olması, tarım kesiminin gelişiminin hava şartlarına bağlı bulunması nedeniyle bu alanda %7’lik büyüme hızına ulaşılamadı, yılda ortalama %6,8 oranında büyüme gerçekleştirildi. Toplam yatırımların GSMH içindeki payı başlangıç yılı olan 1963’te %16,3 iken, 1966’da 18,0’e yükseldi.
Kamu gelirleri artmış olmakla birlikte öngörülen seviyeye ulaşılamadı; bu da kamu harcamalarının kısılması sonucunu doğurdu. Ödemeler dengesi açığı ise, ihracatın düşünülenin üstünde bir seviyede gerçekleşmesi nedeniyle, plan hedefinin altında kaldı.
BBYKP stratejisinde öngörülen sanayii yatırımlarının gerçekleşebilmesi için özel kesimi teşvik edici birtakım tedbirler öngörüldü ve planın yürürlüğe girdiği 1963 yılından itibaren bu konuda çeşitli kanunlar çıkarıldı. Yatırımları ve ihracatı teşvik amacıyla çıkarılan kanunlar şunlardı:
• Yatırımların Teşviki: 1963 yılında Gelir Vergisi Kanunu’na eklenen maddelerle yatırım indirimi getirildi. 202 sayılı kanuna göre yatırımlarda %40, bölge kalkınması ile ilgili yatırımlarda %40, geri kalmış yörelerdeki yatırımlarda %50 ve diğer yatırımlarda %30 indirim oranı uygulanmaktaydı. Yatırım indiriminin amacı, toplam yatırım hacmini artırmak, yatırımları istenilen faaliyet kollarına yöneltmek ve geri kalmış yörelere kaydırmaktı.
Yatırımların teşviki amacıyla 1963 yılında Vergi Usul Kanunu’na eklenen madde ile hızlandırılmış amortismana geçildi. Ayrıca, 1964 yılında yatırım mallarının maliyetini düşürücü bir önlem alınmıştır. 474 sayılı kanunla gümrük vergisi oranlarında değişiklik yapılması ve plan hedeflerine uygun yatırım mallarından alınan gümrük vb. vergilerin taksitlendirilmesi olanağı getirildi.
• İhracatın Teşviki: İhracatı teşvik etmek için, 1963 yılında 261 sayılı kanunla “ihracatta vergi iadesi” kabul edildi. Vergi iadesiyle amaçlanan, ürünlerimizin dış piyasalarda rekabet edebilmesini sağlamaktı.
• Milli gelirdeki artışların mümkün olan büyük kısmı yatırıma ayrılacaktı.
• Tasarruf artışı, gelir dağılımındaki farkları azaltıcı yönde olacaktı. Gerekli tasarrufun elde edilmesi için özel tasarruflar teşvik edilecek ve kamu tasarrufları en yüksek düzeye çıkarılmaya çalışılacaktı.
• Yatırım faaliyetleri hızlandırılarak tüketim harcamaları belli sınırlar içinde tutulacaktı.
• Tüketim malları üretimi artan talebe uygun olarak yapılacak, tüketim harcamaları ile denge kurulacaktı.
• Kamu yatırımları, vergiler, borçlanmalar, kamu teşebbüslerinin yaratacağı fonlar ve dışalımdan sağlanacak kaynaklarla finanse edilecekti.
• Üretim hedefleri ve sektör programları nihai ve ara mal projeksiyonlarına göre saptanacak ve fiyatlar piyasa kurallarına göre oluşacaktı.
• Enflasyonist ya da deflasyonist eğilimlerin gelişmesi önlenecekti.
• Doğal kaynakların, yaratılmış sermayenin ve insan gücünün en verimli şekilde kullanılmasına çalışılacaktı.
• Nüfus artış hızı azaltılacaktı.
• Yeni iş olanakları yaratılarak gizli işsizlik ve istihdam sorununa çözüm bulunacaktı.
• Cari ödemeler açığı tedricen azaltılarak Türkiye’nin kendi olanakları ile gelişebilecek duruma gelmesine çalışılacaktı. Dış ödemeler, yüksek bir ticaret hacminde dengeye getirilecekti.
• Mamul maddeler ihracının artmasını sağlayacak yatırımlara öncelik verilecek ve mal çeşitlemesine gidilecekti.
• Tarım ve sanayi arasında dengeli bir gelişme sağlanacaktı.
• Gelir grupları ve bölgeler arasında sosyal adalet sağlanarak, adil bir gelir dağılımı gerçekleştirilecekti.
• Para ve sermaye piyasasının ihtiyaçlarını karşılayacak gerekli organizasyonlar kurulacak; sağlam finans kaynakları sağlanarak enflasyonist baskının meydana gelmesi önlenecekti.
Türk ekonomisinin genel hatlarını çizen BBYKP, sanayileşme sürecine yönelik etkin öneriler getirmekteydi. “Sektörlerde gelişmenin genel görünüşü” kısmında imalat sanayiinde meydana gelecek gelişmeler şöyle tanımlanmaktaydı:
“İmalat sanayiinin birçok kollarında büyük değişmeler olacaktır. Yurdumuzda daha önce kurulmuş bulunan sanayi kollarının milli gelirdeki artışlara uygun olarak gelişmesi için gereken yatırımlar saptanmıştır. Büyük bir toplama varmayan bu yatırımlara karşı yeni imalat kolları ile büyük yatırımlar planlanmış bulunmaktadır.” BBYKP’de 5 yıllık dönem içinde yapılması öngörülen toplam gayri sati yatırımlar 1961 fiyatlarıyla 59.646,8 milyon TL idi. Toplam yatırımlar içinde imalat sanayiine yapılacak yatırımların payı %16,9, yani 10.089,2 milyon TL idi. Planda imalat sanayii için saptanan amaç ve ilkeler ise şöyleydi:
• Her malı ülke içinde imal etmek amaç değildi.
• Milli geliri artıracak ve refah seviyesini yükseltecek konularda, kıyaslı maliyet tahlillerinin elverişli sonuç verir göründüğü alanlarda üretimi geliştirme yoluna gidilmişti.
• Bazı alanlarda kapasite fazlalığı olduğu için yalnız fazla kapasitenin kullanılması durumunda üretimin marjinal maliyeti milletlerarası fiyat karşılaştırmasına elverişli olduğunda üretime devam etme kararının ekonomik olabileceği göz önünde tutulmuştu.
• Fazla kapasitenin kullanılması ve yeni fazla kapasiteler yaratılmaması için gerekli organizasyon tedbirleri saptanmış ve bunların uygulanacağı kabul edilmişti.
• Yeni kurulan bazı sanayilerde belirli bir öğrenme devresi için veya talep seviyesine bağlı olarak başlangıçta bir süre için himaye yoluyla milletlerarası fiyatlarla mukayese edebilir fiyatlara gelinebileceği kabul edilmişti.
• İthalat politikasının sanayii koruma tedbirleriyle bunların uygulama oranlarının kalkınma hedeflerine uygun olarak tespit edileceği ve yerli sanayii mamullerini ithal mamullerine göre elverişsiz durumda bırakan idari ve hukuki aksaklıkların kaldırılacağı düşünülmüştü.
• Yeteri kadar ve istenilen nitelikte yerlisi yapılan malların ithalatının koruma hedeflerine uygun şekilde denetlenmesine ya da tüm yasaklanmasına gidilecekti.
• Yerli mamul fiyatların dünya fiyatlarının çok üstünde teşekkülünü önlemek ve milletlerarası yarışmaya alıştırmak için, uygun süreler sonunda denetlenmek üzere, rekabet malları ithalatına gidileceği kabul edilmişti.
• Tekelci durumlar yüzünden fiyat bünyesinin bozulmasına ve bazı ellerde aşırı kârların toplanmasına engel olacak tedbirler alınacaktı.
BBYKP’de öngörülen dönem sonunda Türk ekonomisinde meydana gelen gelişmeleri şu şekilde değerlendirebiliriz: Sanayi için yıllık %12,3 gelişme hızı öngörülürken, bu oran %10,6 dolayında kaldı. Dış finansman kaynaklarının hedeflenen ölçüde sağlanmamış olması, tarım kesiminin gelişiminin hava şartlarına bağlı bulunması nedeniyle bu alanda %7’lik büyüme hızına ulaşılamadı, yılda ortalama %6,8 oranında büyüme gerçekleştirildi. Toplam yatırımların GSMH içindeki payı başlangıç yılı olan 1963’te %16,3 iken, 1966’da 18,0’e yükseldi.
Kamu gelirleri artmış olmakla birlikte öngörülen seviyeye ulaşılamadı; bu da kamu harcamalarının kısılması sonucunu doğurdu. Ödemeler dengesi açığı ise, ihracatın düşünülenin üstünde bir seviyede gerçekleşmesi nedeniyle, plan hedefinin altında kaldı.
BBYKP stratejisinde öngörülen sanayii yatırımlarının gerçekleşebilmesi için özel kesimi teşvik edici birtakım tedbirler öngörüldü ve planın yürürlüğe girdiği 1963 yılından itibaren bu konuda çeşitli kanunlar çıkarıldı. Yatırımları ve ihracatı teşvik amacıyla çıkarılan kanunlar şunlardı:
• Yatırımların Teşviki: 1963 yılında Gelir Vergisi Kanunu’na eklenen maddelerle yatırım indirimi getirildi. 202 sayılı kanuna göre yatırımlarda %40, bölge kalkınması ile ilgili yatırımlarda %40, geri kalmış yörelerdeki yatırımlarda %50 ve diğer yatırımlarda %30 indirim oranı uygulanmaktaydı. Yatırım indiriminin amacı, toplam yatırım hacmini artırmak, yatırımları istenilen faaliyet kollarına yöneltmek ve geri kalmış yörelere kaydırmaktı.
Yatırımların teşviki amacıyla 1963 yılında Vergi Usul Kanunu’na eklenen madde ile hızlandırılmış amortismana geçildi. Ayrıca, 1964 yılında yatırım mallarının maliyetini düşürücü bir önlem alınmıştır. 474 sayılı kanunla gümrük vergisi oranlarında değişiklik yapılması ve plan hedeflerine uygun yatırım mallarından alınan gümrük vb. vergilerin taksitlendirilmesi olanağı getirildi.
• İhracatın Teşviki: İhracatı teşvik etmek için, 1963 yılında 261 sayılı kanunla “ihracatta vergi iadesi” kabul edildi. Vergi iadesiyle amaçlanan, ürünlerimizin dış piyasalarda rekabet edebilmesini sağlamaktı.