Tweet
DEX’LER NASIL ÇALIŞIR ?
Hem geleneksel hisse senedi piyasalarında hem de kriptoda merkezi borsalar, emir defteri modeli aracılığıyla çalışır. Bu, bir alıcının veya satıcının bir emir gönderdiği ve ardından bu emrin,
başka biri onu ilgili bir alım/satım emriyle eşleştirildiğinde gerçekleştiği anlamına gelir. Bu sadece merkezileştirilmiş borsaların piyasa yapıcıları, yani her zaman belirli bir fiyattan alıp satmayı
kabul eden varlıkları (alış ve satış fiyatı arasındaki farktan dolayı para kazandıkları için) kullandığı için işe yarar. Piyasa yapıcılar olmasaydı, bir borsada yeterince likit olmazdı, çünkü bir emrin
yerine getirilmesi çok uzun zaman alırdı. Öte yandan, merkeziyetsiz borsaların farklı şekillerde çalışması gerekiyor. Blockchain’de bir emir defteri modelinin uygulanması (örneğin mevcut durumunda Ethereum),
her işlem bir gas fee’ye mal olduğundan ve bir emir defteri değişimi, çok sayıda emir verme yeteneğine dayandığından pratik olmaz (çoğu tamamlanmaz).
OTOMATIK PIYASA YAPICILAR (AMM)
DEX'ler emir defteri modelini pratik bir şekilde kullanamadıklarından dolayı, belirli bir koin çifti için likit bir piyasa sağlamak amacıyla likidite havuzlarına güvenirler.
Bunun çalışma şekli, belirli bir koin çifti için bir pazar yaratmak amacıyla, iki varlığın protokole belirli bir oranda (en yaygın olarak varlıkların değeri eşit olacak şekilde) yatırılmasıdır.
Ardından, herhangi bir kullanıcı bir varlığı diğeriyle değiştirerek çifti doğrudan havuzdan takas edebilir. Emir defteri modelinden farklı olarak, fiyat, alış ve satış emirleri tarafından belirlenmez.
Bunun yerine otomatik bir piyasa yapıcı (AMM) aracılığıyla arz ve talebe otomatik olarak yanıt verir. En basit AMM, Uniswap tarafından kullanılan ve iki varlığa ait adet tutarını sabit tutarak fiyatı
düzenleyen sabit bir ürün modelidir. Bu nedenle, bir varlık için yoğun talep olduğunda, ürünün aynı kalmasını sağlamak için fiyatı otomatik olarak artar. Dahası, fiyat, arbitraj nedeniyle her zaman
diğer borsalardaki fiyatları yansıtır. Bir tutarsızlık olduğu anda, arbitrajcılar (genellikle otomatik programlar) devreye girecek ve fiyat farkını kar ederek, fiyatı hakim piyasa seviyesine çekecektir.
LIKIDITE SAĞLAMAK
Protokol ile belirlenen alım satım ücretleri, merkezi bir borsa tarafından tahsil edilmek yerine likidite havuzunda bırakılarak sağladıkları likidite payına göre likidite sağlayıcılarına dağıtılır.
Bu, likidite sağlamanın DeFi'de pasif bir gelir elde etmek için iyi bir yol olduğunu göstermektedir. Uniswap'in nasıl çalıştığına ilişkin bir örneğini ele alacak olursak: 1 ETH 1000 DAI'ye mal oluyorsa,
o zaman herkes iki varlığı 1: 1000 oranında sağlayarak havuza likidite sağlayabilir. Karşılığında, likidite sağlayıcısına, likidite havuzundaki payını temsil eden LP (likidite sağlayan) tokenleri verilir.
LP tokenleri karşılığında temel ETH ve DAI'yi takas ettiklerinde, varlıklar ayrıca birikmiş ücretlerin orantılı bir payını da içerecektir. Ancak bu süreç risksiz değildir, çünkü likidite sağlamak
her zaman kalıcı olmayan zarar riskini beraberinde getirir. Bunun anlamı şudur ki, varlıkların fiyatı değişirse, likidite sağlayıcıları, sadece dayanak varlıkları elinde bulundurmaya kıyasla daha az
para kazanabilirler. Bu sağdaki grafikte gösterilmektedir.
PRATIK İPUÇLARI
Artık DEX'lerin nasıl çalıştığını bildiğinize göre, bunları pratikte nasıl kullanıyoruz onlara bakalım. Başlangıç olarak, içinde bir miktar para da bulunan MetaMask gibi bir Ethereum cüzdanına
ihtiyacınız var (burada örnek olarak aldığımız Ethereum DEX'ler söz konusu, süreç diğer zincirlerde de aşağı yukarı aynıdır). Ardından, merkeziyetsiz borsa uygulamasını açın ve cüzdanınızı
bağlayın (bu sadece DEX'in genel adresinizi görmesini sağlar ve bir gas fee gerektirmez). İşlem yapmak istediğiniz koin çiftini bulduğunuzda, tutarı yazıp takas edin, ardından cüzdanınızdaki
işlemi onaylamanız gerekecektir. Bununla birlikte, gas fee’ye dikkat edin. Yük****e, Etherscan veya benzer başka bir web sitesinde mevcut ortalama gas fee’yi kontrol ettikten sonra manuel
olarak da ayarlama yapabilirsiniz. Ücret ne kadar düşükse işlemin onaylanmasının o kadar uzun süreceğini unutmayın. Yeni listelenmiş, DEX'in varsayılan listesinde yer almayan bir koin satın alıyorsanız,
trade yapacağınız koin çiftine ait link olup olmadığı konusunda son derece dikkatli olmanız gerekir. Bunu projenin resmi web sitesinden veya sosyal medya sayfalarından (sadece resmi olan)
aldığınızdan emin olun - herkes bir ERC20 (veya başka bir zincir) protokolü ile token oluşturabilir ve bu pek çok sorunlu durum oluşturabilir. Örneğin dolandırıcıların tamamen değersiz olan
token’ları yatırımcılara sattığı pek çok durum gibi şeyler olmuştur geçmişte.
Hem geleneksel hisse senedi piyasalarında hem de kriptoda merkezi borsalar, emir defteri modeli aracılığıyla çalışır. Bu, bir alıcının veya satıcının bir emir gönderdiği ve ardından bu emrin,
başka biri onu ilgili bir alım/satım emriyle eşleştirildiğinde gerçekleştiği anlamına gelir. Bu sadece merkezileştirilmiş borsaların piyasa yapıcıları, yani her zaman belirli bir fiyattan alıp satmayı
kabul eden varlıkları (alış ve satış fiyatı arasındaki farktan dolayı para kazandıkları için) kullandığı için işe yarar. Piyasa yapıcılar olmasaydı, bir borsada yeterince likit olmazdı, çünkü bir emrin
yerine getirilmesi çok uzun zaman alırdı. Öte yandan, merkeziyetsiz borsaların farklı şekillerde çalışması gerekiyor. Blockchain’de bir emir defteri modelinin uygulanması (örneğin mevcut durumunda Ethereum),
her işlem bir gas fee’ye mal olduğundan ve bir emir defteri değişimi, çok sayıda emir verme yeteneğine dayandığından pratik olmaz (çoğu tamamlanmaz).
OTOMATIK PIYASA YAPICILAR (AMM)
DEX'ler emir defteri modelini pratik bir şekilde kullanamadıklarından dolayı, belirli bir koin çifti için likit bir piyasa sağlamak amacıyla likidite havuzlarına güvenirler.
Bunun çalışma şekli, belirli bir koin çifti için bir pazar yaratmak amacıyla, iki varlığın protokole belirli bir oranda (en yaygın olarak varlıkların değeri eşit olacak şekilde) yatırılmasıdır.
Ardından, herhangi bir kullanıcı bir varlığı diğeriyle değiştirerek çifti doğrudan havuzdan takas edebilir. Emir defteri modelinden farklı olarak, fiyat, alış ve satış emirleri tarafından belirlenmez.
Bunun yerine otomatik bir piyasa yapıcı (AMM) aracılığıyla arz ve talebe otomatik olarak yanıt verir. En basit AMM, Uniswap tarafından kullanılan ve iki varlığa ait adet tutarını sabit tutarak fiyatı
düzenleyen sabit bir ürün modelidir. Bu nedenle, bir varlık için yoğun talep olduğunda, ürünün aynı kalmasını sağlamak için fiyatı otomatik olarak artar. Dahası, fiyat, arbitraj nedeniyle her zaman
diğer borsalardaki fiyatları yansıtır. Bir tutarsızlık olduğu anda, arbitrajcılar (genellikle otomatik programlar) devreye girecek ve fiyat farkını kar ederek, fiyatı hakim piyasa seviyesine çekecektir.
LIKIDITE SAĞLAMAK
Protokol ile belirlenen alım satım ücretleri, merkezi bir borsa tarafından tahsil edilmek yerine likidite havuzunda bırakılarak sağladıkları likidite payına göre likidite sağlayıcılarına dağıtılır.
Bu, likidite sağlamanın DeFi'de pasif bir gelir elde etmek için iyi bir yol olduğunu göstermektedir. Uniswap'in nasıl çalıştığına ilişkin bir örneğini ele alacak olursak: 1 ETH 1000 DAI'ye mal oluyorsa,
o zaman herkes iki varlığı 1: 1000 oranında sağlayarak havuza likidite sağlayabilir. Karşılığında, likidite sağlayıcısına, likidite havuzundaki payını temsil eden LP (likidite sağlayan) tokenleri verilir.
LP tokenleri karşılığında temel ETH ve DAI'yi takas ettiklerinde, varlıklar ayrıca birikmiş ücretlerin orantılı bir payını da içerecektir. Ancak bu süreç risksiz değildir, çünkü likidite sağlamak
her zaman kalıcı olmayan zarar riskini beraberinde getirir. Bunun anlamı şudur ki, varlıkların fiyatı değişirse, likidite sağlayıcıları, sadece dayanak varlıkları elinde bulundurmaya kıyasla daha az
para kazanabilirler. Bu sağdaki grafikte gösterilmektedir.
PRATIK İPUÇLARI
Artık DEX'lerin nasıl çalıştığını bildiğinize göre, bunları pratikte nasıl kullanıyoruz onlara bakalım. Başlangıç olarak, içinde bir miktar para da bulunan MetaMask gibi bir Ethereum cüzdanına
ihtiyacınız var (burada örnek olarak aldığımız Ethereum DEX'ler söz konusu, süreç diğer zincirlerde de aşağı yukarı aynıdır). Ardından, merkeziyetsiz borsa uygulamasını açın ve cüzdanınızı
bağlayın (bu sadece DEX'in genel adresinizi görmesini sağlar ve bir gas fee gerektirmez). İşlem yapmak istediğiniz koin çiftini bulduğunuzda, tutarı yazıp takas edin, ardından cüzdanınızdaki
işlemi onaylamanız gerekecektir. Bununla birlikte, gas fee’ye dikkat edin. Yük****e, Etherscan veya benzer başka bir web sitesinde mevcut ortalama gas fee’yi kontrol ettikten sonra manuel
olarak da ayarlama yapabilirsiniz. Ücret ne kadar düşükse işlemin onaylanmasının o kadar uzun süreceğini unutmayın. Yeni listelenmiş, DEX'in varsayılan listesinde yer almayan bir koin satın alıyorsanız,
trade yapacağınız koin çiftine ait link olup olmadığı konusunda son derece dikkatli olmanız gerekir. Bunu projenin resmi web sitesinden veya sosyal medya sayfalarından (sadece resmi olan)
aldığınızdan emin olun - herkes bir ERC20 (veya başka bir zincir) protokolü ile token oluşturabilir ve bu pek çok sorunlu durum oluşturabilir. Örneğin dolandırıcıların tamamen değersiz olan
token’ları yatırımcılara sattığı pek çok durum gibi şeyler olmuştur geçmişte.