Tweet
Finansal Oranlar Analizi
Gerek işletmelerin gerekse projelerin finansal başarılarının ölçülüp yorumlanmasında en yoğun bir şekilde kullanılan finansal analiz tekniği finansal oranlardır. Finansal analizde genellikle bilinen oranlardan yararlanılır. Bunlar finansman planlaması için hazırlanan proforma bilanço, net gelir-gider tablosu ve nakit akım tablosu (ya da finansman tablosu) verilerinden çıkarılır.
Finansal yeterliliği ve başarıyı ölçmekte kullanılan bu oranları, likidite, kaldıraç, faaliyet ve karlılık oranları olmak üzere dört ana grupta toplamak mümkündür. Değişik oran grupları ile projenin ya da işletmenin belli bir döneme ait finansal durum analizi yapılır. Oranların tek bir değişken olması nedeniyle projedeki diğer değişmeleri yansıtmayacağı unutulmamalıdır. Bu nedenle tek bir orana bakılarak proje ya da işletme hakkında bir genelleme yapılmamalıdır.
Likidite Oranları
a) Cari Oran = Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Borçlar
b) Asit Test Oranı (Çabuk Oran) = ( Dönen Varlıklar - Stoklar ) / Kısa Vadeli Borçlar
Kaldıraç Oranları
a) Borç-Öz kaynak Oranı = Uzun Vadeli Borçlar / Öz kaynaklar
b) Toplam Borç-Toplam Varlıklar Oranı = Toplam Borç / Toplam Varlıklar
c) Finansman oranı = Öz kaynaklar (Özsermaye) / Toplam Borçlar
d) Borç Ödeme Gücü = ( Faiz ve Vergiden Önceki Kazanç ) / Faiz ve Anapara Ödemeleri
Faaliyet Oranları
a) Alacakların Devir Hızı = Kredili Satışlar (ya da Net Satışlar)/Ortalama Ticari Alacaklar
b) Stok Devir Hızı = Satışların Maliyeti / Ortalama Stoklar
c) Dönen Varlıklar Devir Hızı = Net Satışlar / Dönen Varlıklar
d) Toplam Varlıklar Devir Hızı = Net Satışlar / Toplam Varlıklar
Karlılık Oranları
a) Brüt Kar Marjı (Oranı) = Brüt Satış Karı / Net Satışlar
b) Net Kar Marjı (Oranı) = Net Kar (vergi sonrası) / Net Satışlar
c) Toplam Varlıkların Karlılığı = Net Kar / Toplam Varlıklar
d) Özsermaye Karlılığı = Net Kar / Özsermaye
Finansal Tablolar Analizi
Projenin ya da kuruluşun finansman ihtiyacını ve sermaye yapısını belirlemek üzere hazırlanan finansal (mali) tablolar şunlardır:
1) Finansal Nakit Akım Tablosu ya da Finansman İhtiyacı ve Kaynakları Tablosu
2) Net Gelir-Gider Tablosu
3) Proforma Bilanço
Projelerin yapılabilirlik etüdleri hazırlanırken daha çok yatırım dönemi üzerinde yoğunlaşılmakta ve işletme dönemi genellikle gözardı edilmektedir. Finansman planlaması için hazırlanan Finansal Nakit Akım Tablosu ya da Finansman İhtiyacı ve Kaynakları Tablosu projenin yatırım dönemi dahil tüm yaşam süresi boyunca görülen nakit girişlerini (fon kaynakları) ve nakit çıkışlarını belirterek projenin nakit ya da fon dengesini gösterir. Net nakit akımının nadiren açık verdiği (negatif olduğu) ve amaçları ile sonuçları bakımından aynı olan bu iki tablo, likidite analizi için kullanılır. Her iki tablonun nakit akımları ya fiyat artışları dikkate alınarak hesaplanır ya da fiyat artışları (kur farkları dahil) ayrı bir satır olarak gösterilir. Fiyat artışları ekonominin genel yapısı, enflasyon eğilimi ve sektörün genel yapısı dikkate alınarak belirlenir.
Finansal nakit akım tablosu, nakit girişleri ve nakit çıkışları şeklinde iki ana satır, bunların farkının alındığı net nakit akımı (nakit girişi - nakit çıkışı) ve yığınsal (kümülatif) nakit dengesi satırından oluşur. Tabloda tüm nakit giriş (işletme gelirleri, tesisin hurda değeri, işletme sermayesi geri dönüşü ya da stoklardaki azalma, Öz kaynaklar ve kredi kullanımı) ve çıkışları (yatırım harcamaları, işletme giderleri, vergiler, işletme sermayesi ya da stoklardaki artış, borç anaparalarının geri ödenmesi, faizler ve dağıtılacak karlar) bağımsız birer satır olarak yer alır.
Kısaca “Finansman Tablosu” da denilen finansman ihtiyacı ve kaynakları tablosunda ise, işletme gelirleri ve giderleri ayrı ayrı yerlerde değil, farkı alınmış olarak, yani net kar (ya da brüt kar) ve amortisman şeklinde Öz kaynaklar arasında sayılan “proje fonları” başlığı altında yer alırlar. Proje fonu olarak net kar yerine brüt kar alınırsa, vergiler finansman ihtiyacı bölümüne ayrı bir gider satırı olarak dahil edilir. Tablo, finansman ihtiyacı ve finansman kaynakları şeklindeki ana satırların yanısıra finansal nakit akım tablosunda olduğu gibi, net nakit akımı (finansman kaynakları - finansman ihtiyacı) ve yığınsal (kümülatif) nakit dengesi (fon dengesi) satırlarından oluşur.
Likidite analizi, projenin gelecek dönemlerde sağlayacağı fon kaynaklarını, bu kaynakların çeşitli amaçlarla yapılacak ödeme ve kullanımlar için yeterli olup olmadığını, nakit dengesindeki eksiklik ve fazlalıkları belirtmek suretiyle projenin yükümlülüklerini ne derece yerine getirebileceğini ve nasıl bir likiditeye sahip olabileceğini gösterir. Projenin likiditesi yığınsal nakit dengesine bakılarak analiz edilir. Eğer likidite analizi bir nakit sorununun varlığını gösteriyorsa nakit ihtiyacının hangi yollarla karşılanacağının belirlenmesi ve planlanması gerekir.
Projenin işletme dönemi için yıl bazında hazırlanan “Net Gelir-Gider Tablosu”, işletme faaliyetlerinden ve diğer kaynaklardan elde edilen gelire karşılık üretim maliyetlerini ve kar-zarar durumunu gösterir. Vergi ve gerçek bir nakit çıkışı olmayan yıpranma payı (amortisman) bu tablo yardımıyla hesaplanarak likidite analizinde kullanılan nakit akım tablosuna aktarılır.
“Proforma Bilanço”, proje ya da kuruluşun belirli aralıklar sonundaki (örneğin; mali yıl sonunda) ya da herhangi bir tarihteki finansal (mali) durumunu sergiler Statik bir resim oluşturan bilanço, kuruluşun hammadde, alacaklar, işlemdeki mallar ve mamuller gibi cari aktifleri (döner değerler) ve duran varlıkları kapsayan toplam aktifler ile özsermaye, kredi ile elde edilen sermaye (borçlar) ve kuruluşun düzenli işleyişini sağlayan diğer cari pasifleri kapsayan toplam pasiflerin tahmin edilmesinden oluşur.
Kuruluşun proje ile ilgili olmayan yükümlülüklerini de göstermesi nedeniyle, Dünya Bankası gibi finansman kuruluşları kredi verilecek projeleri finansal açıdan analiz ederken bilanço yöntemini kullanırlar. Tevsii projeleri için genellikle bu yöntem geçerlidir. Tevsii projelerinde, tahmini proforma bilançolara ek olarak geçmiş 3-5 yılı kapsayan finansman tablolarını da hazırlamak gerekir.
Yatırım kararını oluşturma amacıyla proje çalışmaları sırasında hazırlanan bilançoda, işlemekte olan mevcut bir tesis olmadığı için pek çok varsayım yapılması gerekir. Örneğin; işletme gelirlerinin tahmin edilmesi sırasında, üretilecek ürünlerin tamamının peşin olarak satılacağı, elde hammadde, yarı mamul ve mamul stoku bulunmayacağı gibi temel varsayımlar, zorunlu olarak yapılır. Böyle olunca proje çalışmasında finansal analiz amacı ile düzenlenecek bilançoların aktifinde döner değerler olarak bulunması gereken kasa-banka, hammadde, yarı mamul ve mamul stokları ile alacaklar bulunmayacaktır. Bunların yerine aktifte döner değerler adı altında ilk yatırım tutarı, işletme sermayesi, beklenmeyen artışlar ve diğer fonlar yer alacaktır. Ancak finansal oranları hesaplamak amacı ile bu tür bir bilanço yeterli olmayabilir ve daha ayrıntılı olarak hazırlanması gerekebilir. Bunu yapmanın mümkün olmadığı durumlarda bilançoya dayalı finansal oran analizi (stok devir hızı, alacak devir hızı vb.) yapmaya çalışmak anlamsızlaşır.
Göreli olarak büyük olan projelerde bütün finansal tabloların hazırlanması gerekir. Çünkü likidite, verimlilik ya da karlılık ile ilgili finansal oranların bazısı bilanço, bazısı ise gelir-gider tablosu yardımıyla hesaplanır.
Gerek işletmelerin gerekse projelerin finansal başarılarının ölçülüp yorumlanmasında en yoğun bir şekilde kullanılan finansal analiz tekniği finansal oranlardır. Finansal analizde genellikle bilinen oranlardan yararlanılır. Bunlar finansman planlaması için hazırlanan proforma bilanço, net gelir-gider tablosu ve nakit akım tablosu (ya da finansman tablosu) verilerinden çıkarılır.
Finansal yeterliliği ve başarıyı ölçmekte kullanılan bu oranları, likidite, kaldıraç, faaliyet ve karlılık oranları olmak üzere dört ana grupta toplamak mümkündür. Değişik oran grupları ile projenin ya da işletmenin belli bir döneme ait finansal durum analizi yapılır. Oranların tek bir değişken olması nedeniyle projedeki diğer değişmeleri yansıtmayacağı unutulmamalıdır. Bu nedenle tek bir orana bakılarak proje ya da işletme hakkında bir genelleme yapılmamalıdır.
Likidite Oranları
a) Cari Oran = Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Borçlar
b) Asit Test Oranı (Çabuk Oran) = ( Dönen Varlıklar - Stoklar ) / Kısa Vadeli Borçlar
Kaldıraç Oranları
a) Borç-Öz kaynak Oranı = Uzun Vadeli Borçlar / Öz kaynaklar
b) Toplam Borç-Toplam Varlıklar Oranı = Toplam Borç / Toplam Varlıklar
c) Finansman oranı = Öz kaynaklar (Özsermaye) / Toplam Borçlar
d) Borç Ödeme Gücü = ( Faiz ve Vergiden Önceki Kazanç ) / Faiz ve Anapara Ödemeleri
Faaliyet Oranları
a) Alacakların Devir Hızı = Kredili Satışlar (ya da Net Satışlar)/Ortalama Ticari Alacaklar
b) Stok Devir Hızı = Satışların Maliyeti / Ortalama Stoklar
c) Dönen Varlıklar Devir Hızı = Net Satışlar / Dönen Varlıklar
d) Toplam Varlıklar Devir Hızı = Net Satışlar / Toplam Varlıklar
Karlılık Oranları
a) Brüt Kar Marjı (Oranı) = Brüt Satış Karı / Net Satışlar
b) Net Kar Marjı (Oranı) = Net Kar (vergi sonrası) / Net Satışlar
c) Toplam Varlıkların Karlılığı = Net Kar / Toplam Varlıklar
d) Özsermaye Karlılığı = Net Kar / Özsermaye
Finansal Tablolar Analizi
Projenin ya da kuruluşun finansman ihtiyacını ve sermaye yapısını belirlemek üzere hazırlanan finansal (mali) tablolar şunlardır:
1) Finansal Nakit Akım Tablosu ya da Finansman İhtiyacı ve Kaynakları Tablosu
2) Net Gelir-Gider Tablosu
3) Proforma Bilanço
Projelerin yapılabilirlik etüdleri hazırlanırken daha çok yatırım dönemi üzerinde yoğunlaşılmakta ve işletme dönemi genellikle gözardı edilmektedir. Finansman planlaması için hazırlanan Finansal Nakit Akım Tablosu ya da Finansman İhtiyacı ve Kaynakları Tablosu projenin yatırım dönemi dahil tüm yaşam süresi boyunca görülen nakit girişlerini (fon kaynakları) ve nakit çıkışlarını belirterek projenin nakit ya da fon dengesini gösterir. Net nakit akımının nadiren açık verdiği (negatif olduğu) ve amaçları ile sonuçları bakımından aynı olan bu iki tablo, likidite analizi için kullanılır. Her iki tablonun nakit akımları ya fiyat artışları dikkate alınarak hesaplanır ya da fiyat artışları (kur farkları dahil) ayrı bir satır olarak gösterilir. Fiyat artışları ekonominin genel yapısı, enflasyon eğilimi ve sektörün genel yapısı dikkate alınarak belirlenir.
Finansal nakit akım tablosu, nakit girişleri ve nakit çıkışları şeklinde iki ana satır, bunların farkının alındığı net nakit akımı (nakit girişi - nakit çıkışı) ve yığınsal (kümülatif) nakit dengesi satırından oluşur. Tabloda tüm nakit giriş (işletme gelirleri, tesisin hurda değeri, işletme sermayesi geri dönüşü ya da stoklardaki azalma, Öz kaynaklar ve kredi kullanımı) ve çıkışları (yatırım harcamaları, işletme giderleri, vergiler, işletme sermayesi ya da stoklardaki artış, borç anaparalarının geri ödenmesi, faizler ve dağıtılacak karlar) bağımsız birer satır olarak yer alır.
Kısaca “Finansman Tablosu” da denilen finansman ihtiyacı ve kaynakları tablosunda ise, işletme gelirleri ve giderleri ayrı ayrı yerlerde değil, farkı alınmış olarak, yani net kar (ya da brüt kar) ve amortisman şeklinde Öz kaynaklar arasında sayılan “proje fonları” başlığı altında yer alırlar. Proje fonu olarak net kar yerine brüt kar alınırsa, vergiler finansman ihtiyacı bölümüne ayrı bir gider satırı olarak dahil edilir. Tablo, finansman ihtiyacı ve finansman kaynakları şeklindeki ana satırların yanısıra finansal nakit akım tablosunda olduğu gibi, net nakit akımı (finansman kaynakları - finansman ihtiyacı) ve yığınsal (kümülatif) nakit dengesi (fon dengesi) satırlarından oluşur.
Likidite analizi, projenin gelecek dönemlerde sağlayacağı fon kaynaklarını, bu kaynakların çeşitli amaçlarla yapılacak ödeme ve kullanımlar için yeterli olup olmadığını, nakit dengesindeki eksiklik ve fazlalıkları belirtmek suretiyle projenin yükümlülüklerini ne derece yerine getirebileceğini ve nasıl bir likiditeye sahip olabileceğini gösterir. Projenin likiditesi yığınsal nakit dengesine bakılarak analiz edilir. Eğer likidite analizi bir nakit sorununun varlığını gösteriyorsa nakit ihtiyacının hangi yollarla karşılanacağının belirlenmesi ve planlanması gerekir.
Projenin işletme dönemi için yıl bazında hazırlanan “Net Gelir-Gider Tablosu”, işletme faaliyetlerinden ve diğer kaynaklardan elde edilen gelire karşılık üretim maliyetlerini ve kar-zarar durumunu gösterir. Vergi ve gerçek bir nakit çıkışı olmayan yıpranma payı (amortisman) bu tablo yardımıyla hesaplanarak likidite analizinde kullanılan nakit akım tablosuna aktarılır.
“Proforma Bilanço”, proje ya da kuruluşun belirli aralıklar sonundaki (örneğin; mali yıl sonunda) ya da herhangi bir tarihteki finansal (mali) durumunu sergiler Statik bir resim oluşturan bilanço, kuruluşun hammadde, alacaklar, işlemdeki mallar ve mamuller gibi cari aktifleri (döner değerler) ve duran varlıkları kapsayan toplam aktifler ile özsermaye, kredi ile elde edilen sermaye (borçlar) ve kuruluşun düzenli işleyişini sağlayan diğer cari pasifleri kapsayan toplam pasiflerin tahmin edilmesinden oluşur.
Kuruluşun proje ile ilgili olmayan yükümlülüklerini de göstermesi nedeniyle, Dünya Bankası gibi finansman kuruluşları kredi verilecek projeleri finansal açıdan analiz ederken bilanço yöntemini kullanırlar. Tevsii projeleri için genellikle bu yöntem geçerlidir. Tevsii projelerinde, tahmini proforma bilançolara ek olarak geçmiş 3-5 yılı kapsayan finansman tablolarını da hazırlamak gerekir.
Yatırım kararını oluşturma amacıyla proje çalışmaları sırasında hazırlanan bilançoda, işlemekte olan mevcut bir tesis olmadığı için pek çok varsayım yapılması gerekir. Örneğin; işletme gelirlerinin tahmin edilmesi sırasında, üretilecek ürünlerin tamamının peşin olarak satılacağı, elde hammadde, yarı mamul ve mamul stoku bulunmayacağı gibi temel varsayımlar, zorunlu olarak yapılır. Böyle olunca proje çalışmasında finansal analiz amacı ile düzenlenecek bilançoların aktifinde döner değerler olarak bulunması gereken kasa-banka, hammadde, yarı mamul ve mamul stokları ile alacaklar bulunmayacaktır. Bunların yerine aktifte döner değerler adı altında ilk yatırım tutarı, işletme sermayesi, beklenmeyen artışlar ve diğer fonlar yer alacaktır. Ancak finansal oranları hesaplamak amacı ile bu tür bir bilanço yeterli olmayabilir ve daha ayrıntılı olarak hazırlanması gerekebilir. Bunu yapmanın mümkün olmadığı durumlarda bilançoya dayalı finansal oran analizi (stok devir hızı, alacak devir hızı vb.) yapmaya çalışmak anlamsızlaşır.
Göreli olarak büyük olan projelerde bütün finansal tabloların hazırlanması gerekir. Çünkü likidite, verimlilik ya da karlılık ile ilgili finansal oranların bazısı bilanço, bazısı ise gelir-gider tablosu yardımıyla hesaplanır.