Tweet
İNÖNÜ SAVAŞLARI
İNÖNÜ SAVAŞLARI
1. İnönü Savaşı ( 6-11 Ocak 1921 ) :
Yunanlıların Bursa ve Uşak bölgelerinde Afyon-Eskişehir doğrultusuna yeni bir taarruz hareketine girişimleri sonucu (6 Ocak 1921) başlayan savaşa 1. İnönü Savaşı denir.
15 Mayıs 1919’da İzmir’e asker çıkarmakla başlayan Yunan hareketi 30 mayısa kadar sürmüş ve bir yönden Ayvalık, bir yönden Menderes yörelerine kadar topraklarımız işgal altına girmiştir. İkinci Yunan hareketi bir yıl sonra (22 Haziran 1920) başlamış ve Nazilli-Uşak yöresi, Bursa ve dolayları kaybedilmiştir. Bu zaman içinde, Türk halkının yer yer kurduğu savunma cephelerinin yanı sıra Büyük Millet Meclisinin açılması, emperyalizme karşı girişilen savaşın örgütlenme bilincinin dünya önünde siyasal ifadesi olmuştur. Büyük Millet Meclisi hükümetinin 6-7 ay içinde gerek iç isyanların bastırılmasında, gerek ordunun yeniden örgütlenmesinde gösterdiği çabalar, İtilaf Devletleri’ni (İngiltere, Fransa, İtalya) yeni Tedbirler arama zorunda bırakmıştır. Çerkez Ethem’in B.M.M.’nin disiplinli ordu kurmak yolundaki çalışmalarına karşı çıkmasının yarattığı anlaşmazlığın genişlemesi ve bir buhran niteliği alması, düşmanın yeni bir taarruza geçmesini hazırlayan etkenlerin başında gelir.
6 Ocak 1921’de Bursa-Yenişehir doğrultusunda taarruza geçen Yunanlılar 3-4 gün içinde İnegöl-Karaköy - Bilecik ve Sakarya boğazını geçerek İnönü-Gündüz bey savunma hattına vardılar. Yunan ordusu 20 bin piyade eri, 50 top, 150 ağır makineli tüfek, 200 süvari; Türk ordusu 6 bin piyade eri, 28 top, 50 ağır makineli tüfek ve 300 süvari gücündeydi.
Türk komutanlık karargahı İnönü’de kuruldu. Yunanlılar bütün ağırlıklarıyla İnönü üzerine yüklendiler. Taarruz eden düşmanın hem insan, hem cephane bakımından çok yüksek sayıda bulunması ordumuzun yenilmesine yol açabilirdi. Ama cephanenin en ileri hatlarında süngü süngüye yapılan savaşlarda “ya istiklal, ya ölüm...!” diyebilen Türk evladının gösterdiği büyük direnç, 10 Ocak akşamı taarruzu durdurdu. Karanlık basınca Yunan ordusu geri çekilmek zorunda kaldı. Geri çekilirken Gündüz bey yöresindeki 24. Tümenimizle temasa gelmesi düşman cephesinde büyük bir korku ve şaşkınlık yaratmıştı. Çöküntü büyümüş, geri çekilme hareketinde düzensizlik baş göstermişti. Bu durumu çok iyi değerlendiren Batı cephesi Komutanı Albay İsmet İnönü Bursa yöresine çekilen düşmanı sıkı bir şekilde takip etme kararı vererek, önemli sayıda araç ve gereç ele geçirilmesini sağladı.
1. İnönü Savaşı Sonuçları :
Sevr’ den önce Eskişehir’e kadar gelen Yunanistan, Anadolu demiryolları’ nın bu önemli noktasını ele geçirmek ve güçlerini ispat etmek istiyordu. Fakat Türklerin gücü hem Yunanlıları püskürttü, hem de bölgedeki ayaklanmaları bastırdı. Savaş sonunda Yunanistan ilk kez geri çekildi, halkın Meclise güveni arttı ve İtilâf Devletleri paniğe kapıldı.
1. İnönü Savaşının Türk Tarihi Açısından Önemi :
Birinci İnönü Savaşı, Kurtuluş Mücadelemizin ilk büyük başarısı olmuş ve Büyük Millet Meclisinin siyasal gücünün ağırlık kazanmasını sağlamıştır.
2. İnönü Savaşı ( 23 – 31 Mart 1921 ) :
Bu çarpışmanın, Yunan Başkomutanlığının olağanüstü bir hazırlanışla, Bursa cephesindeki birliklerini 50-60 bin kişilik bir güce ulaştırarak “son darbe” yi vurma amacından doğduğu söylenebilir. Öte yandan, 27 Şubat-12 Mart 1921’de Londra’ da toplanan Konferansta B.M.M. Hükümetinin söz sahibi olmasının yarattığı gelişmeler de Yunan Başkomutanlığını bu karara zorlayan dış etkenler arasında sayılabilir.
23 Mart 1921 sabahı Bursa ve Uşak kesimlerinde saldırıya geçen Yunan ordusunun 40 bin piyade tüfeği, 4 bine yakın ağır ve hafif makineli tüfek, 1200 kılıç ve 144 topluk gücüne karşı ordumuz Batı cephesinde 15 bin piyade tüfeği, 150 ağır ve hafif makineli tüfek, 90 kılıç ve 56 top ile Afyon yöresinde 9 bin piyade tüfeği, 64 makineli, 51 top ve 4 bin kılıçtan meydana geliyordu. Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa (İnönü) savaşı yine İnönü mevzilerinde kabul edecek biçimde planlandığından İnegöl kesiminde bulunan birliklerimiz geri çekildiler. 30 marta kadar süren savaşlarda, cepheyi koruyan ordu, Türk tarihinin en çetin sınavlarından birini daha verdi. İyi donatılmış düşmana ilerleme fırsatını vermedi. 30 Mart 1921 günü cephenin sağ kanadına bütün gücüyle yüklenen düşmanın Savcı bey sırtlarına ele geçirmek isteyen 2-3 tümenlik gücü karşısında alaylarımız yenik düşmediler. Aynı gün, akşama doğru son gücüyle bir atılım deneyen düşman, zayıf düşen sol kanadımıza vurunca, Ankara’dan savaş alanına gönderilen Meclis Muhafız Taburunun da kattığı güç karşısında duramadı ve 31 Mart-1 Nisan gecesi bütün hatlarda geri çekilmeye başladı.
Güney Cephesinde ise, Uşak-Afyon doğrultusunda harekete geçen Yunanlılar, 28 Mart’ta Afyon’u alarak Çay-Bolvadin hattına kadar ilerlediler. Bu cephede batıdan gönderilen güçlerle 7-11 Nisan arasında yapılan savaşlarda Yunan kuvvetlerinin Afyon’u boşaltarak, Uşak doğrultusunda geri çekilmeleri sağlandı.
2. İnönü Savaşı Sonuçları :
Yunanlılar Eskişehir'i alıp İtilâf Devletleri' nin desteğine layık olduğunu ispatlamak istiyordu. Fakat başarılı olamadı ve geri çekilmek zorunda kaldı, geri çekilirken de büyük kayıplar verdi. Mustafa Kemal Eskişehir-Kütahya savaşlarından sonra Türk ordusunu Sakarya’ nın doğusuna çekti. Gelişmeler ülkede büyük üzüntüye neden oldu, bazıları devlet merkezinin Kayseri' ye taşınmasını istedi fakat meclis bunu kabul etmedi. Mustafa Kemal 5 Ağustos 1921 'de üç aylık süre ile başkomutan seçildi.
I .İnönü Savaşı
I. inönü savaşı düzenli Türk ordusunun batı cephesinde Yunan ordusu
ile yapmış olduğu ilk savaş özelliğni taşır. Savaş ismini savaşı kumanda eden (Albay) İsmet İnönüden almıştır.
Savaşın başlıca nedenleri
1) Anadolu'daki milli kuvvetlere karşı harekete geçmek için uygun za-man ve meken kollayanYunanlıların Çerkez ethem ayaklanmasının bölge üzerinde yaratmış olduğu bunalımdan faydalanmak istemeleri.
2) Henüz kurulmuş olan yeni ordunun daha fazla güçlenmesine fırsat vermemek istemeleri.
3) Yukardaki iki nedene bağlı olarak ortaya çıkan ve ükeyi zora sokabi-lecek oluşumları fırsat bilerek Sevr anlaşmasını zorla kabul ettirip bu anlaşmadan paylarına düşenleri bir an önce elde etmek istemeleri.
4) Yunanlılar açısından bakıldığında ise müttefiklerine Venizelosun iktidardan düşmesinin Anadoludaki saldırgan politikalarını etkileme-yeceğini göstermek istemeleri.
Savaş
Yunanlılar'ın,2.000 tüfek,150 ağır makineli tüfek,50 top ve 200 kılıçdan oluşan ordusu Bursadaki üç tümenden ikisi ile saldırıya geçtiler.Uşak bölgesindeki yunan birliğinin asıl hedefi buradaki Türk kuvvetlerini kar-şılarında tespit etmekti.Buna karşılık Batı Cephesi Komutanı Albay İsmet İnönü elindeki 6.000 tüfek,50 makinalı tüfek,28 top ve 300 kılıç kuvveti-ni İnönü cephesne sevk etmiş ve düşmanı burda durdurmayı kararlaştır-mıştı.9 ve 10 ocak günleri İnönü'de iki taraf arasında şiddetli çarpışmalar oldu.11 ocak'ta önemli kayıpar veren ve hırpalanmış durumdaki Yunan Ordusu kendisinde daha fazla ilerleme gücü görmediğinden Bursa civa-rındaki eski mevzilerine çekilmek zorunda kalmıştır.Bu savaşta düzenli Türk ordusu henüz kuruluş aşamasında olmasına ve Çerkez Ethem ayak-lanmasını bastırmakla uğraşmasına rağmen çetin bir savunma yapmış ve sayıca kendisinden çok üstün olan düşmanı geri çekilmeye zorlamıştır.
Yunanlılar İnönüde uğradıkları bu yenilgiyi bu hareketın tarruzi bir keşif olduğunu ileri sürerek gizlemeye çalıştılar.
Sonuç
1) İnönüde kazanılan bu zafer yeni Türk devleti'nin iç durumunu güçlen-dirmiştir.
2) Türk halkına büyük bir moral güç ve ümit vermiştir.
3) Düşman karşısındaki mücadelenin düzenli bir ordu ile kazanılabilece-ği görülmüştür.
4) Düzenli ordu - kuvay-ı milliye tartışması son bulmuştur.
5) Zafer T.B.M.M.'nin otoritesini güçlendirmiş,saygınlığını arttırmıştır.
6) Artık vergi toplama ve askere alma işlemleri düzenli bir hal almıştır.
7) Son olarak meclis bu zferin kendisine kazandırdığı prestijle 20 ocak 1921'de Teşkilat-ı Esasıye kanunu adıyla yeni bir anayasa kabul etmiştir.
Diğer ülkeler açısından bakıldığında
1) I. İnönü zaferi Dünya kamuoyunun dikkatini türk milliyetçilerinin müadelesine çekmiştir.
2) Türklerin Anadolu'da askeri bir mücadele gösteremeyeceğini sanan İtilaf devletlerini ortamı birdaha gözden geçrmek zorunda bırakmıştır.
3) İtilaf devletlerini sevr anlaşmasını kabul ettirebilmek için bazı hü-kümleri yumuşatma ve bunun için de londra'da bir konferans toplama zorunda bırakmıştır.
4) Ruslarla uzun devam eden görüşmeler bir sonuca ulaşmış ve 16 mart 1921'de Moskova Anlaşması imzalanmıştır.
5) Moskova Anlaşmasından önce 1 mart 1921'de İngiliz egemenliğinden kurtulup Türkiye gibi sovyet rusyadan destek sağlamaya çalışan Afganistan'la bir dayanışma anlaşması yapıldı.İki ülke bu anlaşmayla Doğu'yu istila etmek veya sömürgeleştirmek isteyen emperyalizme karşı ortak mücadele kararı almışlardır.
6) Afganistan Türkiye'nin hilafet dolayısıyla islam dünyasındaki liderli-ğini kabul etmiş Türkiye de afganistan'a öğretmen ve subaylar gönde-rerek eğitim alanında yardım etmeyi üstlenmişti.
II. İnönü Savaşı
Yunanistan Londra konferansı'nda başlangıçtan itibaren ulaşılmaz bir tu-tum izlemiş,müttefiklerini Anadolu'da girişeceği yeni bir taarruzla Türk ordusunu yenerek Sevr antlaşması'nı zorla uygulatabileceğine inandırma-ya çalışmıştı.
Sebepleri
1) Yunanlıların I.İnönü savaşında kaybettikleri prestijlerini yeniden ka-zanmak istemeleri.
2) Eskişehir - Kütahya -Afyon gibi stratejik bölgeleri elegeçirerek Yu-nan cephesini İzmir'den İzmit'e kadar kesintisiz demir yolu ile birleş-tirmek istemeleri.
3) Türk ordusunu daha fazla güçlenmeden yok etmek istemeleri.
4) Siyasi açıdan hedefleri ise I.İnönü savaşında olduğu gibi Sevr anlaş-masını zorla kabul ettirerek bu anlaşmadan paylarına düşeni almak istemelriydi.
Savaş
Londra konferansına gitmek için hazırlanan Türk temsilcileri daha yol-dayken Yunan ordusu bütün cephelerde 23 mart 1921 tarihinde toplam 40.000 tüfek , 370 ağır makineli tüfek 114 top ve 1.200 suvariden oluşan ordusuyla tarruza geçmişti.Türk ordusunun silahlı kuvvetleri ise 24.000 tüfek ,214 ağır makineli tüfek 4.900 süvari ve 144 toptan oluşmuştu.Bu
Hareket karşısında Batı cephesi komutanı İsmet İnönü Eskişehir'in ku-zeybatısına yığınk yapmış ve düşmanı yine inönü mevzilerinde karşı-lamayı kararlaştırmıştı.Düşman 27 marttan itibaren etkili taarruzlar yap-mışsada Türk ordusunun başarılı taarruzu üzerine geri çekilmek zorunda kalmıştı Yunan ordusu bu çekilişi sırasında kendisini izleyen türk süvari-leri karşısında yeni kayıplara uğramıştır. Buna karşılık Yunan ordusunun güney cephesinde yaptığı taarruz gelişme göstermiş Afyonu işgal eden yunan kuvvetleri çay bolvadin hattına kadar ilerlemişlerdi.Ancak İnönü cephesinde kaybettiklerini duyunca Afyonun batısına kadar çekilmişlerdi.
Güney cephesi birliklerinin 8-12 Nisan günlerinde Aslıhanlardaki Yunan kuvvetlerine yapdıkları taarruzlar sonuç vermemiş Yunanlılar Dumlupı-nar mevzilerine yerleşmişlerdi.
Sonuç
1) II. İnönü zaferinin İtilaf devletleri üzerine önemli etkileri oldu.
2) Zafer T.B.M.M.de ve Anadoluda sevinçle karşılandı.
3) Savaşı kumanda eden Albay İsmet inönü Paşalığa yükseltildi.
4) Türk askerinin bütün maddi hesplar boşa çıkarıp kendisinden sayı ve mühimmatça üstün olan Yunan ordusunu dize getirmesi milletin
T.B.M.M. hükümetine ve orduya olan güvenini arttırdı.
5) İtilaf devletleri savaştan sonra tarafsız olduklarına dair bir bildiri ya-yınladıar.
6) Fransa T.B.M.M. hükümetiyle görüşmelere başladı.
7) İtalyanlar Anadoluyu boşaltmaya başladılar.
Yunanistanın en büyük destekcisi konumunda olan İngiltereninin tutu-munda değişmeler görüldü.
9) Malta adasındaki Türk tutukluların bir kısmı serbest bırakıldılar.
10) İngiliz generali Harington Mustafa Kemal Paşayla görüşmek için girişimde bulundu.
11) Yunanistan işgal altında bulundurduğu kocaeli bölgesinden çekildi.
Benim bakış açımdan İnönü Savaşları
1) Cephe gerisindeki insanların Düzenli Orduyu isteyenler ve istemeyenler diye ikiye bölündüğü bir dönemde Düzenli ordunun I inönü savaşını kazanması ordu ve T.B.M.M. açısından kurtarıcı ve rahatlatıcı olmuştur.
2) Ordu bir çete kisvesinden çıkarılarak daha saygınlık duyulan bir kuru-luş haline gelmiştir.
3) Ordu ve meclis otoritesi kurulmuştur.
4) Diger devletlere yeni kurulma aşamasında olan türk devletine bakış açılarını değiştirmeleri gerektiği ıspatlanmıştır.
5) II. İnönü savaşında Güç perçinlenmiş fakat müdafa ağırlıklı olan or-dunun taarruz ve hucum kapasitesinin düşük olduğu geç kalınmadan görülmüştür.
6) Savaşlar sonucu olarak T.B.M.M. ve Ordu gücünü kanıtlamıştır.
Kaynaklar:
1) Türk İnkılap Tarihi(A.İhsan Gencer)
2) Söylev
3) İnternet
1. İnönü Savaşı ( 6-11 Ocak 1921 ) :
Yunanlıların Bursa ve Uşak bölgelerinde Afyon-Eskişehir doğrultusuna yeni bir taarruz hareketine girişimleri sonucu (6 Ocak 1921) başlayan savaşa 1. İnönü Savaşı denir.
15 Mayıs 1919’da İzmir’e asker çıkarmakla başlayan Yunan hareketi 30 mayısa kadar sürmüş ve bir yönden Ayvalık, bir yönden Menderes yörelerine kadar topraklarımız işgal altına girmiştir. İkinci Yunan hareketi bir yıl sonra (22 Haziran 1920) başlamış ve Nazilli-Uşak yöresi, Bursa ve dolayları kaybedilmiştir. Bu zaman içinde, Türk halkının yer yer kurduğu savunma cephelerinin yanı sıra Büyük Millet Meclisinin açılması, emperyalizme karşı girişilen savaşın örgütlenme bilincinin dünya önünde siyasal ifadesi olmuştur. Büyük Millet Meclisi hükümetinin 6-7 ay içinde gerek iç isyanların bastırılmasında, gerek ordunun yeniden örgütlenmesinde gösterdiği çabalar, İtilaf Devletleri’ni (İngiltere, Fransa, İtalya) yeni Tedbirler arama zorunda bırakmıştır. Çerkez Ethem’in B.M.M.’nin disiplinli ordu kurmak yolundaki çalışmalarına karşı çıkmasının yarattığı anlaşmazlığın genişlemesi ve bir buhran niteliği alması, düşmanın yeni bir taarruza geçmesini hazırlayan etkenlerin başında gelir.
6 Ocak 1921’de Bursa-Yenişehir doğrultusunda taarruza geçen Yunanlılar 3-4 gün içinde İnegöl-Karaköy - Bilecik ve Sakarya boğazını geçerek İnönü-Gündüz bey savunma hattına vardılar. Yunan ordusu 20 bin piyade eri, 50 top, 150 ağır makineli tüfek, 200 süvari; Türk ordusu 6 bin piyade eri, 28 top, 50 ağır makineli tüfek ve 300 süvari gücündeydi.
Türk komutanlık karargahı İnönü’de kuruldu. Yunanlılar bütün ağırlıklarıyla İnönü üzerine yüklendiler. Taarruz eden düşmanın hem insan, hem cephane bakımından çok yüksek sayıda bulunması ordumuzun yenilmesine yol açabilirdi. Ama cephanenin en ileri hatlarında süngü süngüye yapılan savaşlarda “ya istiklal, ya ölüm...!” diyebilen Türk evladının gösterdiği büyük direnç, 10 Ocak akşamı taarruzu durdurdu. Karanlık basınca Yunan ordusu geri çekilmek zorunda kaldı. Geri çekilirken Gündüz bey yöresindeki 24. Tümenimizle temasa gelmesi düşman cephesinde büyük bir korku ve şaşkınlık yaratmıştı. Çöküntü büyümüş, geri çekilme hareketinde düzensizlik baş göstermişti. Bu durumu çok iyi değerlendiren Batı cephesi Komutanı Albay İsmet İnönü Bursa yöresine çekilen düşmanı sıkı bir şekilde takip etme kararı vererek, önemli sayıda araç ve gereç ele geçirilmesini sağladı.
1. İnönü Savaşı Sonuçları :
Sevr’ den önce Eskişehir’e kadar gelen Yunanistan, Anadolu demiryolları’ nın bu önemli noktasını ele geçirmek ve güçlerini ispat etmek istiyordu. Fakat Türklerin gücü hem Yunanlıları püskürttü, hem de bölgedeki ayaklanmaları bastırdı. Savaş sonunda Yunanistan ilk kez geri çekildi, halkın Meclise güveni arttı ve İtilâf Devletleri paniğe kapıldı.
1. İnönü Savaşının Türk Tarihi Açısından Önemi :
Birinci İnönü Savaşı, Kurtuluş Mücadelemizin ilk büyük başarısı olmuş ve Büyük Millet Meclisinin siyasal gücünün ağırlık kazanmasını sağlamıştır.
2. İnönü Savaşı ( 23 – 31 Mart 1921 ) :
Bu çarpışmanın, Yunan Başkomutanlığının olağanüstü bir hazırlanışla, Bursa cephesindeki birliklerini 50-60 bin kişilik bir güce ulaştırarak “son darbe” yi vurma amacından doğduğu söylenebilir. Öte yandan, 27 Şubat-12 Mart 1921’de Londra’ da toplanan Konferansta B.M.M. Hükümetinin söz sahibi olmasının yarattığı gelişmeler de Yunan Başkomutanlığını bu karara zorlayan dış etkenler arasında sayılabilir.
23 Mart 1921 sabahı Bursa ve Uşak kesimlerinde saldırıya geçen Yunan ordusunun 40 bin piyade tüfeği, 4 bine yakın ağır ve hafif makineli tüfek, 1200 kılıç ve 144 topluk gücüne karşı ordumuz Batı cephesinde 15 bin piyade tüfeği, 150 ağır ve hafif makineli tüfek, 90 kılıç ve 56 top ile Afyon yöresinde 9 bin piyade tüfeği, 64 makineli, 51 top ve 4 bin kılıçtan meydana geliyordu. Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa (İnönü) savaşı yine İnönü mevzilerinde kabul edecek biçimde planlandığından İnegöl kesiminde bulunan birliklerimiz geri çekildiler. 30 marta kadar süren savaşlarda, cepheyi koruyan ordu, Türk tarihinin en çetin sınavlarından birini daha verdi. İyi donatılmış düşmana ilerleme fırsatını vermedi. 30 Mart 1921 günü cephenin sağ kanadına bütün gücüyle yüklenen düşmanın Savcı bey sırtlarına ele geçirmek isteyen 2-3 tümenlik gücü karşısında alaylarımız yenik düşmediler. Aynı gün, akşama doğru son gücüyle bir atılım deneyen düşman, zayıf düşen sol kanadımıza vurunca, Ankara’dan savaş alanına gönderilen Meclis Muhafız Taburunun da kattığı güç karşısında duramadı ve 31 Mart-1 Nisan gecesi bütün hatlarda geri çekilmeye başladı.
Güney Cephesinde ise, Uşak-Afyon doğrultusunda harekete geçen Yunanlılar, 28 Mart’ta Afyon’u alarak Çay-Bolvadin hattına kadar ilerlediler. Bu cephede batıdan gönderilen güçlerle 7-11 Nisan arasında yapılan savaşlarda Yunan kuvvetlerinin Afyon’u boşaltarak, Uşak doğrultusunda geri çekilmeleri sağlandı.
2. İnönü Savaşı Sonuçları :
Yunanlılar Eskişehir'i alıp İtilâf Devletleri' nin desteğine layık olduğunu ispatlamak istiyordu. Fakat başarılı olamadı ve geri çekilmek zorunda kaldı, geri çekilirken de büyük kayıplar verdi. Mustafa Kemal Eskişehir-Kütahya savaşlarından sonra Türk ordusunu Sakarya’ nın doğusuna çekti. Gelişmeler ülkede büyük üzüntüye neden oldu, bazıları devlet merkezinin Kayseri' ye taşınmasını istedi fakat meclis bunu kabul etmedi. Mustafa Kemal 5 Ağustos 1921 'de üç aylık süre ile başkomutan seçildi.
I .İnönü Savaşı
I. inönü savaşı düzenli Türk ordusunun batı cephesinde Yunan ordusu
ile yapmış olduğu ilk savaş özelliğni taşır. Savaş ismini savaşı kumanda eden (Albay) İsmet İnönüden almıştır.
Savaşın başlıca nedenleri
1) Anadolu'daki milli kuvvetlere karşı harekete geçmek için uygun za-man ve meken kollayanYunanlıların Çerkez ethem ayaklanmasının bölge üzerinde yaratmış olduğu bunalımdan faydalanmak istemeleri.
2) Henüz kurulmuş olan yeni ordunun daha fazla güçlenmesine fırsat vermemek istemeleri.
3) Yukardaki iki nedene bağlı olarak ortaya çıkan ve ükeyi zora sokabi-lecek oluşumları fırsat bilerek Sevr anlaşmasını zorla kabul ettirip bu anlaşmadan paylarına düşenleri bir an önce elde etmek istemeleri.
4) Yunanlılar açısından bakıldığında ise müttefiklerine Venizelosun iktidardan düşmesinin Anadoludaki saldırgan politikalarını etkileme-yeceğini göstermek istemeleri.
Savaş
Yunanlılar'ın,2.000 tüfek,150 ağır makineli tüfek,50 top ve 200 kılıçdan oluşan ordusu Bursadaki üç tümenden ikisi ile saldırıya geçtiler.Uşak bölgesindeki yunan birliğinin asıl hedefi buradaki Türk kuvvetlerini kar-şılarında tespit etmekti.Buna karşılık Batı Cephesi Komutanı Albay İsmet İnönü elindeki 6.000 tüfek,50 makinalı tüfek,28 top ve 300 kılıç kuvveti-ni İnönü cephesne sevk etmiş ve düşmanı burda durdurmayı kararlaştır-mıştı.9 ve 10 ocak günleri İnönü'de iki taraf arasında şiddetli çarpışmalar oldu.11 ocak'ta önemli kayıpar veren ve hırpalanmış durumdaki Yunan Ordusu kendisinde daha fazla ilerleme gücü görmediğinden Bursa civa-rındaki eski mevzilerine çekilmek zorunda kalmıştır.Bu savaşta düzenli Türk ordusu henüz kuruluş aşamasında olmasına ve Çerkez Ethem ayak-lanmasını bastırmakla uğraşmasına rağmen çetin bir savunma yapmış ve sayıca kendisinden çok üstün olan düşmanı geri çekilmeye zorlamıştır.
Yunanlılar İnönüde uğradıkları bu yenilgiyi bu hareketın tarruzi bir keşif olduğunu ileri sürerek gizlemeye çalıştılar.
Sonuç
1) İnönüde kazanılan bu zafer yeni Türk devleti'nin iç durumunu güçlen-dirmiştir.
2) Türk halkına büyük bir moral güç ve ümit vermiştir.
3) Düşman karşısındaki mücadelenin düzenli bir ordu ile kazanılabilece-ği görülmüştür.
4) Düzenli ordu - kuvay-ı milliye tartışması son bulmuştur.
5) Zafer T.B.M.M.'nin otoritesini güçlendirmiş,saygınlığını arttırmıştır.
6) Artık vergi toplama ve askere alma işlemleri düzenli bir hal almıştır.
7) Son olarak meclis bu zferin kendisine kazandırdığı prestijle 20 ocak 1921'de Teşkilat-ı Esasıye kanunu adıyla yeni bir anayasa kabul etmiştir.
Diğer ülkeler açısından bakıldığında
1) I. İnönü zaferi Dünya kamuoyunun dikkatini türk milliyetçilerinin müadelesine çekmiştir.
2) Türklerin Anadolu'da askeri bir mücadele gösteremeyeceğini sanan İtilaf devletlerini ortamı birdaha gözden geçrmek zorunda bırakmıştır.
3) İtilaf devletlerini sevr anlaşmasını kabul ettirebilmek için bazı hü-kümleri yumuşatma ve bunun için de londra'da bir konferans toplama zorunda bırakmıştır.
4) Ruslarla uzun devam eden görüşmeler bir sonuca ulaşmış ve 16 mart 1921'de Moskova Anlaşması imzalanmıştır.
5) Moskova Anlaşmasından önce 1 mart 1921'de İngiliz egemenliğinden kurtulup Türkiye gibi sovyet rusyadan destek sağlamaya çalışan Afganistan'la bir dayanışma anlaşması yapıldı.İki ülke bu anlaşmayla Doğu'yu istila etmek veya sömürgeleştirmek isteyen emperyalizme karşı ortak mücadele kararı almışlardır.
6) Afganistan Türkiye'nin hilafet dolayısıyla islam dünyasındaki liderli-ğini kabul etmiş Türkiye de afganistan'a öğretmen ve subaylar gönde-rerek eğitim alanında yardım etmeyi üstlenmişti.
II. İnönü Savaşı
Yunanistan Londra konferansı'nda başlangıçtan itibaren ulaşılmaz bir tu-tum izlemiş,müttefiklerini Anadolu'da girişeceği yeni bir taarruzla Türk ordusunu yenerek Sevr antlaşması'nı zorla uygulatabileceğine inandırma-ya çalışmıştı.
Sebepleri
1) Yunanlıların I.İnönü savaşında kaybettikleri prestijlerini yeniden ka-zanmak istemeleri.
2) Eskişehir - Kütahya -Afyon gibi stratejik bölgeleri elegeçirerek Yu-nan cephesini İzmir'den İzmit'e kadar kesintisiz demir yolu ile birleş-tirmek istemeleri.
3) Türk ordusunu daha fazla güçlenmeden yok etmek istemeleri.
4) Siyasi açıdan hedefleri ise I.İnönü savaşında olduğu gibi Sevr anlaş-masını zorla kabul ettirerek bu anlaşmadan paylarına düşeni almak istemelriydi.
Savaş
Londra konferansına gitmek için hazırlanan Türk temsilcileri daha yol-dayken Yunan ordusu bütün cephelerde 23 mart 1921 tarihinde toplam 40.000 tüfek , 370 ağır makineli tüfek 114 top ve 1.200 suvariden oluşan ordusuyla tarruza geçmişti.Türk ordusunun silahlı kuvvetleri ise 24.000 tüfek ,214 ağır makineli tüfek 4.900 süvari ve 144 toptan oluşmuştu.Bu
Hareket karşısında Batı cephesi komutanı İsmet İnönü Eskişehir'in ku-zeybatısına yığınk yapmış ve düşmanı yine inönü mevzilerinde karşı-lamayı kararlaştırmıştı.Düşman 27 marttan itibaren etkili taarruzlar yap-mışsada Türk ordusunun başarılı taarruzu üzerine geri çekilmek zorunda kalmıştı Yunan ordusu bu çekilişi sırasında kendisini izleyen türk süvari-leri karşısında yeni kayıplara uğramıştır. Buna karşılık Yunan ordusunun güney cephesinde yaptığı taarruz gelişme göstermiş Afyonu işgal eden yunan kuvvetleri çay bolvadin hattına kadar ilerlemişlerdi.Ancak İnönü cephesinde kaybettiklerini duyunca Afyonun batısına kadar çekilmişlerdi.
Güney cephesi birliklerinin 8-12 Nisan günlerinde Aslıhanlardaki Yunan kuvvetlerine yapdıkları taarruzlar sonuç vermemiş Yunanlılar Dumlupı-nar mevzilerine yerleşmişlerdi.
Sonuç
1) II. İnönü zaferinin İtilaf devletleri üzerine önemli etkileri oldu.
2) Zafer T.B.M.M.de ve Anadoluda sevinçle karşılandı.
3) Savaşı kumanda eden Albay İsmet inönü Paşalığa yükseltildi.
4) Türk askerinin bütün maddi hesplar boşa çıkarıp kendisinden sayı ve mühimmatça üstün olan Yunan ordusunu dize getirmesi milletin
T.B.M.M. hükümetine ve orduya olan güvenini arttırdı.
5) İtilaf devletleri savaştan sonra tarafsız olduklarına dair bir bildiri ya-yınladıar.
6) Fransa T.B.M.M. hükümetiyle görüşmelere başladı.
7) İtalyanlar Anadoluyu boşaltmaya başladılar.
Yunanistanın en büyük destekcisi konumunda olan İngiltereninin tutu-munda değişmeler görüldü. 9) Malta adasındaki Türk tutukluların bir kısmı serbest bırakıldılar.
10) İngiliz generali Harington Mustafa Kemal Paşayla görüşmek için girişimde bulundu.
11) Yunanistan işgal altında bulundurduğu kocaeli bölgesinden çekildi.
Benim bakış açımdan İnönü Savaşları
1) Cephe gerisindeki insanların Düzenli Orduyu isteyenler ve istemeyenler diye ikiye bölündüğü bir dönemde Düzenli ordunun I inönü savaşını kazanması ordu ve T.B.M.M. açısından kurtarıcı ve rahatlatıcı olmuştur.
2) Ordu bir çete kisvesinden çıkarılarak daha saygınlık duyulan bir kuru-luş haline gelmiştir.
3) Ordu ve meclis otoritesi kurulmuştur.
4) Diger devletlere yeni kurulma aşamasında olan türk devletine bakış açılarını değiştirmeleri gerektiği ıspatlanmıştır.
5) II. İnönü savaşında Güç perçinlenmiş fakat müdafa ağırlıklı olan or-dunun taarruz ve hucum kapasitesinin düşük olduğu geç kalınmadan görülmüştür.
6) Savaşlar sonucu olarak T.B.M.M. ve Ordu gücünü kanıtlamıştır.
Kaynaklar:
1) Türk İnkılap Tarihi(A.İhsan Gencer)
2) Söylev
3) İnternet
Yorum