Tweet
MUSTAFA KEMAL ATATÜRK
Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk; Atatürk, cumhuriyet'in ilan edilmesi'nin hemen ardından cumhurbaşkanlığa seçildi. O zaman ki Anayasamız gereği 4 yılda bir yenilenen seçimlerde Atatürk 1927, 1931, 1935 tarihlerinde cumhurbaşkanlığı görevinde bulundu. Atatürk'ün en verimli, en dolu olduğu yıllar Cumhurbaşkanlığı yıllarıdır. Öyle ki Türkiye'nin kalkınma süreci, gelişmesi ve adını duyurması 1923-1935 yılları arasıdır.
Kadınlara ve erkeklerle eşit haklar verilmesi (1926-1934)
Şapka ve kıyafet devrimi (25 Kasım 1925)
Tekkelerin, zâviyelerin ve türbelerin kapatılması (30 Kasım 1925)
Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934)
Lâkapların ve unvanların kaldırılması (26 Kasım 1934)
Uluslararası saat, takvim ve uzunluk ölçülerinin kabulü (1925-1931)
Mecellenin kaldırılması (1924-1937)
Eğitim ve kültür alanındaki devrimler
Öğretimin Birleştirilmesi Yasası (Tevhide-i Tedrisat Kanunu) (3 Mart 1924)
Yeni Türk harflerinin kabulü (1 Kasım 1928)
Türk Dil ve Tarih Kurumlarının kurulması (1931-1932)
Üniversite öğreniminin düzenlenmesi (31 Mayıs 1933)
Güzel sanatlarda yenilikler
Atatürk'ün cumhurbaşkanlığı döneminde yapmış olduğu bazı yeniliklerdir.
Görev Süresi:29 EKİM 1923-10 KASIM 1938
İSMET İNÖNÜ
Cumhurbaşkanı seçilmesinden hemen sonra başlayan II. Dünya Savaşı (1939-1945) döneminde İnönü ül***i savaştan uzak tutmaya çalıştı. Savaş yıllarındaki ekonomik ve toplumsal sıkıntılar ise, dönemin unutulmayan mirası olarak kaldı. Gene bu dönemde Hasan Ali Yücel'in öncülüğündeki Köy Enstitüleri kuruldu ve geliştirildi.
II. Dünya Savaşı'nın hemen ardından, gerek uluslararası siyasetteki gelişmeler, gerekse ülke içindeki yeni oluşumlar rejimin genel niteliğinde önemli değişiklikleri gündeme getirdi. İsmet İnönü çok partili rejimdeki ilk muhalefet partisi olan Nuri Demirağ başkanlığında kurulan Milli Kalkınma Partisini engelleme girişiminde bulundu. Parti başkanının mallarını kamulaştırdı. 1945 yılında kurulan Milli Kalkınma Partisinden sonra 1946'da kurulan Demokrat Parti ile çetin bir seçim yarışına girdi.
14 Mayıs 1950 genel seçimlerinden sonra CHP iktidarı Demokrat Parti'ye (DP) bırakırken, İsmet İnönü de cumhurbaşkanlığından ayrıldı ve ana muhalefet partisi genel başkanı olarak siyasal rolünü sürdürdü. On yıllık muhalefet döneminde partisinin başında kaldı ve iktidarın zamanla sertleşen siyasal baskılarına karşın, partisini güçlendirdi.
İsmet İnönü'nün Ses kaydıGörev Süresi:11 KASIM 1938-22 MAYIS 1950
CELAL BAYAR
CEMAL GÜRSEL
ABD ile SSCB arasındaki Küba krizinde, batı tarafında Türkiye'nin komünizme karşı koruyuculuk görevini yürüttü. Başbakanlık ve Cumhurbaşkanlığı görevlerine aday olmaları için yüksek düzeyli tıp ve mühendislik dalındaki Ankarada'ki akademik şahıslara teklif götürdü ve destek verme önerisinde bulundu. Cumhurbaşkanlığı için kendi adaylığı için ya da başkalarının adaylıklarına karşı hiçbir lobi ve girişimde açık ya da dolaylı şahsi rol almadı. Halk oyuna sunulan ve kabul edilen yeni Anayasa gereğince, 10 Ekim 1961'de yapılan genel seçimlerden sonra oluşturulan yeni Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından konulan adaylığı çoğunluğun desteğini alarak 21 Ekim 1961'de Türkiye'nin dördüncü Cumhurbaşkanı olarak seçildi. İlk Devlet Araştırma Kütüphanesi ve hükümete yol göstericilik görevini yasayla verdiği Türkiye Bilimsel Teknik Araştırma Kurumunu kurdu. İngiltere kraliçesi II. Elizabeth ve ABD başkan yardımcısı Lyndon Johnson'u konuk etti. İngiltere askeri uçaklarının Türk hava sahasını Kuveyt'i tehdit eden Irak'a karşı kullanması için izin çıkardı. Avrupalı liderlerle olan yakın diplomatik ilişkileri sayesinde, Avrupa Birliği 1963 Ankara Anlaşmasını ve bir yıl sonrada Assosiye Üyelik konumuna Türkiye'nin ulaşmasını sağladı. Ekim 1963'de Cumhuriyet'in 40. kuruluş yıldönümü nedeniyle Atatürk, İnönü, Kennedy ve kendisinin konuşmalarını içeren bir kutlama plağı yayınlattı. Cemal Gürsel Türkiye tarihinde ilk kez planlı ekonomiye geçim, Devlet Planlama Teşkilatı ve Devlet İstatistik Enstitüsü kuruluşu, 5 yıllık kalkınma planları, sendikalar, grev ve toplu sözleşme yasalarının çıkarılması, Ortak Pazar üyeliği, SSCB ile iyi ilişkiler kurulması, Kıbrıs'a garantör ülkeler tarafından müdahalesi, Cumhuriyet öncesi Erzurum ve Doğu Anadolu'da işgalcilerle işbirlikçi isyancı azınlıklarca katledilen 250.000 sivil Türk halkının anıtsal temsili konusunda ulusal ve tarihsel önderlik niteliğinde çalışmalar yaptı. Milli İstihbarat Kuruluşu yasası ve düzenlemesi, Milli Güvenlik Kurulu'nun başlangıç ve geliştirilmesi, Türk ordusunun modernizasyonu, İran, Pakistan ile birlikte bölgesel kalkınma organizasyonunun kurulması, Avrupa ve Orta Asya memleketlerini bağlayan mikrodalga radyo iletişim ağı kurulması, Turizm bakanlığının kurulması, Güneydoğu Anadolu'nun kalkınma ve geliştirilmesi planları, Basın Yayın Yüksek okulunun ilk kuruluşu da yine kendisinin Türkiye Cumhuriyetine olan katkılarıdır. Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Genelkurmay Başkanı Gen. Rüştü Erdelhun'a verilen hapis cezalarına af getirdi. En büyük önemi iyi eğitilmiş bir gençlik ile, okuyan, çok ve dürüst çalışan bir Türk toplumuna verdi. 1966 yılında başlayan rahatsızlığının sürmesi, yurt dışında tedaviye rağmen ağırlaşarak komaya dönmesi ve görevini engellemesi üzerine, Anayasa uyarınca Cumhurbaşkanlığı görevi sona erdi. 1927 yılında Melahat Hanım'la evlenen ve Muzaffer isimli bir çocuğu olan Cemal Gürsel, 14 Eylül 1966 günü sabah 06:45'de vefat etti. Geriye hiç bir vasiyet ve kendisi ile ilgili dilek bırakmadı. Anıtkabir devrim şehitleri bölümünde toprağa verildi ve sonradan devlet mezarlığına nakledildi.
CEVDET SUNAY
Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk; Atatürk, cumhuriyet'in ilan edilmesi'nin hemen ardından cumhurbaşkanlığa seçildi. O zaman ki Anayasamız gereği 4 yılda bir yenilenen seçimlerde Atatürk 1927, 1931, 1935 tarihlerinde cumhurbaşkanlığı görevinde bulundu. Atatürk'ün en verimli, en dolu olduğu yıllar Cumhurbaşkanlığı yıllarıdır. Öyle ki Türkiye'nin kalkınma süreci, gelişmesi ve adını duyurması 1923-1935 yılları arasıdır.
Kadınlara ve erkeklerle eşit haklar verilmesi (1926-1934)
Şapka ve kıyafet devrimi (25 Kasım 1925)
Tekkelerin, zâviyelerin ve türbelerin kapatılması (30 Kasım 1925)
Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934)
Lâkapların ve unvanların kaldırılması (26 Kasım 1934)
Uluslararası saat, takvim ve uzunluk ölçülerinin kabulü (1925-1931)
Mecellenin kaldırılması (1924-1937)
Eğitim ve kültür alanındaki devrimler
Öğretimin Birleştirilmesi Yasası (Tevhide-i Tedrisat Kanunu) (3 Mart 1924)
Yeni Türk harflerinin kabulü (1 Kasım 1928)
Türk Dil ve Tarih Kurumlarının kurulması (1931-1932)
Üniversite öğreniminin düzenlenmesi (31 Mayıs 1933)
Güzel sanatlarda yenilikler
Atatürk'ün cumhurbaşkanlığı döneminde yapmış olduğu bazı yeniliklerdir.
Görev Süresi:29 EKİM 1923-10 KASIM 1938
İSMET İNÖNÜ
İsmet İnönü Atatürk'ün ölümü üzerine 11 Kasım 1938'de cumhurbaşkanlığına seçildi. Etkin siyasal yaşamdan çekildikten bir yıl sonra cumhurbaşkanı seçilebilmesi, büyük ölçüde Cumhuriyet'le özdeşleşmiş olmasıyla ilgiliydi. Cumhurbaşkanlığının yanı sıra CHP genel başkanlığına da getirildiğinden yönetim üzerinde geniş otorite sahibi oldu. CHP'nin 26 Aralık 1938'de toplanan I. Olağanüstü Kurultay'ında partinin "değişmez genel başkan"ı seçildi. Ayrıca kendisine "Milli Şef" sıfatı verildi.
Cumhurbaşkanı seçilmesinden hemen sonra başlayan II. Dünya Savaşı (1939-1945) döneminde İnönü ül***i savaştan uzak tutmaya çalıştı. Savaş yıllarındaki ekonomik ve toplumsal sıkıntılar ise, dönemin unutulmayan mirası olarak kaldı. Gene bu dönemde Hasan Ali Yücel'in öncülüğündeki Köy Enstitüleri kuruldu ve geliştirildi.
II. Dünya Savaşı'nın hemen ardından, gerek uluslararası siyasetteki gelişmeler, gerekse ülke içindeki yeni oluşumlar rejimin genel niteliğinde önemli değişiklikleri gündeme getirdi. İsmet İnönü çok partili rejimdeki ilk muhalefet partisi olan Nuri Demirağ başkanlığında kurulan Milli Kalkınma Partisini engelleme girişiminde bulundu. Parti başkanının mallarını kamulaştırdı. 1945 yılında kurulan Milli Kalkınma Partisinden sonra 1946'da kurulan Demokrat Parti ile çetin bir seçim yarışına girdi.
14 Mayıs 1950 genel seçimlerinden sonra CHP iktidarı Demokrat Parti'ye (DP) bırakırken, İsmet İnönü de cumhurbaşkanlığından ayrıldı ve ana muhalefet partisi genel başkanı olarak siyasal rolünü sürdürdü. On yıllık muhalefet döneminde partisinin başında kaldı ve iktidarın zamanla sertleşen siyasal baskılarına karşın, partisini güçlendirdi.
2. Dünya savaşı sonrası... Anadolu’ya giden Sayın İsmet İnönü’ye vatandaştan tepki gelir; ''Siz bizi aç, susuz bıraktınız'' diye. Rahmetli İnönü ise, ''evet ben sizi aç susuz bıraktım ama babasız bırakmadım'' der…
İsmet İnönü'nün Ses kaydıGörev Süresi:11 KASIM 1938-22 MAYIS 1950
1924 yılında İş Bankası'nın kurulmasında önemli rol oynadı. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundaki savaşım çabalarında politikacı ve iktisatçı kimliği ile parladı. 1937-1939 yılları arasında Başbakanlık yaptı. Daha sonra siyasî yaşamını İzmir Milletvekili olarak sürdürdü. Partisinin 1950 seçimlerini kazanmasından sonra aynı yıl Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Türkiye'nin üçüncü Cumhurbaşkanı seçildi. 10 yıllık Cumhurbaşkanlığı döneminde Adnan Menderes'i başbakan olarak tayin etti.
10 yıl boyunca sürdürdüğü bu görevden 27 Mayıs harekâtı ile 1960 yılında ayrıldı. Yassıada Mahkemesi tarafından idama mahkum edildi. (15 Eylül 1961) Dönemin papasının politik baskılarıyla cezası daha sonra müebbet hapse çevrildi. Yassıada'dan Kayseri bölge cezaevine nakledilen Bayar, 7 Kasım 1964 tarihinde rahatsızlığı nedeniyle serbest bırakıldı. 7 Temmuz 1966'da da dönemin Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından, Anayasa'nın 97. maddesinde yazılı sebeplere dayanılarak affedildi.22 Ağustos 1986 tarihinde, 103 yaşında İstanbul'da vefat etti.
Görev Süresi:22 MAYIS 1950-27 MAYIS 1960
CEMAL GÜRSEL
Tutuklu gazeteci ve öğrencilerin serbest bırakılmasını, yasaklı kapatılmış gazetelerin yeniden açılmasını sağladı. Yeni anayasanın hazırlanması için İstanbul Üniversitesi profesörlerini görevlendirdi. Yeniden demokratik düzene dönülmesinde, yeni askeri darbelerin önlenmesinde ve 1961 Anayasası'nın hazırlanmasında liderlik etti. Üçüncü ordu komutanı Orgeneral Ragıp Gümüş pala'yı genelkurmay başkanı olarak atadı ve iki ay sonra emekli olunca, kendisine Demokrat partilileri bir araya getirmek üzere Adalet Partisi'ni kurma görevini verdi. Komiteci bir albay tarafından yapılan suikast teşebbüsünden yaralı kurtuldu. Kendini silahla vuranı affetti ve darbede rol oynayanları yurt dışı görevlere gönderdi.
ABD ile SSCB arasındaki Küba krizinde, batı tarafında Türkiye'nin komünizme karşı koruyuculuk görevini yürüttü. Başbakanlık ve Cumhurbaşkanlığı görevlerine aday olmaları için yüksek düzeyli tıp ve mühendislik dalındaki Ankarada'ki akademik şahıslara teklif götürdü ve destek verme önerisinde bulundu. Cumhurbaşkanlığı için kendi adaylığı için ya da başkalarının adaylıklarına karşı hiçbir lobi ve girişimde açık ya da dolaylı şahsi rol almadı. Halk oyuna sunulan ve kabul edilen yeni Anayasa gereğince, 10 Ekim 1961'de yapılan genel seçimlerden sonra oluşturulan yeni Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından konulan adaylığı çoğunluğun desteğini alarak 21 Ekim 1961'de Türkiye'nin dördüncü Cumhurbaşkanı olarak seçildi. İlk Devlet Araştırma Kütüphanesi ve hükümete yol göstericilik görevini yasayla verdiği Türkiye Bilimsel Teknik Araştırma Kurumunu kurdu. İngiltere kraliçesi II. Elizabeth ve ABD başkan yardımcısı Lyndon Johnson'u konuk etti. İngiltere askeri uçaklarının Türk hava sahasını Kuveyt'i tehdit eden Irak'a karşı kullanması için izin çıkardı. Avrupalı liderlerle olan yakın diplomatik ilişkileri sayesinde, Avrupa Birliği 1963 Ankara Anlaşmasını ve bir yıl sonrada Assosiye Üyelik konumuna Türkiye'nin ulaşmasını sağladı. Ekim 1963'de Cumhuriyet'in 40. kuruluş yıldönümü nedeniyle Atatürk, İnönü, Kennedy ve kendisinin konuşmalarını içeren bir kutlama plağı yayınlattı. Cemal Gürsel Türkiye tarihinde ilk kez planlı ekonomiye geçim, Devlet Planlama Teşkilatı ve Devlet İstatistik Enstitüsü kuruluşu, 5 yıllık kalkınma planları, sendikalar, grev ve toplu sözleşme yasalarının çıkarılması, Ortak Pazar üyeliği, SSCB ile iyi ilişkiler kurulması, Kıbrıs'a garantör ülkeler tarafından müdahalesi, Cumhuriyet öncesi Erzurum ve Doğu Anadolu'da işgalcilerle işbirlikçi isyancı azınlıklarca katledilen 250.000 sivil Türk halkının anıtsal temsili konusunda ulusal ve tarihsel önderlik niteliğinde çalışmalar yaptı. Milli İstihbarat Kuruluşu yasası ve düzenlemesi, Milli Güvenlik Kurulu'nun başlangıç ve geliştirilmesi, Türk ordusunun modernizasyonu, İran, Pakistan ile birlikte bölgesel kalkınma organizasyonunun kurulması, Avrupa ve Orta Asya memleketlerini bağlayan mikrodalga radyo iletişim ağı kurulması, Turizm bakanlığının kurulması, Güneydoğu Anadolu'nun kalkınma ve geliştirilmesi planları, Basın Yayın Yüksek okulunun ilk kuruluşu da yine kendisinin Türkiye Cumhuriyetine olan katkılarıdır. Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Genelkurmay Başkanı Gen. Rüştü Erdelhun'a verilen hapis cezalarına af getirdi. En büyük önemi iyi eğitilmiş bir gençlik ile, okuyan, çok ve dürüst çalışan bir Türk toplumuna verdi. 1966 yılında başlayan rahatsızlığının sürmesi, yurt dışında tedaviye rağmen ağırlaşarak komaya dönmesi ve görevini engellemesi üzerine, Anayasa uyarınca Cumhurbaşkanlığı görevi sona erdi. 1927 yılında Melahat Hanım'la evlenen ve Muzaffer isimli bir çocuğu olan Cemal Gürsel, 14 Eylül 1966 günü sabah 06:45'de vefat etti. Geriye hiç bir vasiyet ve kendisi ile ilgili dilek bırakmadı. Anıtkabir devrim şehitleri bölümünde toprağa verildi ve sonradan devlet mezarlığına nakledildi.
Görev Süresi:27 MAYIS 1960-28 MART 1966
CEVDET SUNAY
Türkiye'nin beşinci cumhurbaşkanı olan Cevdet Sunay, Trabzon'da doğdu. Babası, alay müftülüklerinde bulunmuş Sabri efendi'dir. Cevdet Sunay Erzurum'da başladığı öğrenimini Kerkük, Edirne ve İstanbul'da sürdürdü. Kuleli Askeri Lisesi'nde okurken 1917'de 1 Dünya Savaşı'nın yarattığı subay gereksinimi dolayısıyla kısa bir eğitimden sonra topçu asteğmeni olarak Filistin Cephesine gönderildi. 1918'de teğmenliğe yükseldi. Aynı yıl Kudüs yakınlarında bir çarpışmada yaralandı ve İngilizlere tutsak düştü. İki yıla yakın Mısır'da tutsak kaldıktan sonra yurda döndü ve Kurtuluş Savaşına katıldı. Antep ve Maraş'ta Fransızlara karşı yürütülen çete savaşlarında görev aldı. Daha sonra Batı cephesi'ne gönderilendi. Kütahya-Eskişehir ve Sakarya savaşlarıyla Büyük Taarruza katıldı. Cevdet Sunay Harbiye mektebini 1926'da yüzbaşı iken bitirdi. 1930'da Harp Akademisini bitirerek kurmay oldu. Çeşitli birlik ve karargahlarda görev yaptıktan sonra 1949'da tuğgeneralliğe yükseldi. 1950'de Genelkurmay Harekatı dairesi başkanlığına atandı. 27 Mayıs 1960'da ordunun yönetime el koymasından sonra Kara kuvvetleri komutanı, Ağustos 1960'da Genelkurmay başkanı oldu. 1966 yılında, bu görevinden ayrılarak Cumhurbaşkanlığı kontenjan senatörlüğüne seçildi. Cemal Gürsel'in rahatsızlığı sebebiyle görevden ayrılması üzerine, 28 Mart 1966'da Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Türkiye'nin beşinci Cumhurbaşkanı seçildi. Yedi yıllık görev süresini tamamladıktan sonra 1973 yılında Cumhurbaşkanlığı'ndan ayrıldı. 1929 yılında Atıfet Hanım'la evlenen ve üç çocuğu olan Cevdet Sunay 22 Mayıs 1982 gününde vefat etti.
Görev Süresi:28 MART 1966-28 MART 1973
Yorum