“Çanakkale'nin altında 15 ton patlayıcı var”

Haluk Oral, 20 yıldır topladığı belgeler ışığında yazdığı ‘Arıburnu 1915’ kitabında Çanakkale Savaşı'yla ilgili bilinmeyen gerçekleri CNN TÜRK Karalama Defteri editörü İhsan Yılmaz’a açıkladı.

'Arıburnu 1915'te, özellikle, İtilaf Kuvvetleri'nin çekilirken Türklerin saldırma ihtimaline karşı açtıkları lağımları patlayıcılarla doldurduklarını anlatan bölüm dikkat çekiyor.

Oldukça derin kazılan lağımlara patlayıcılar dolduruluyor ve lağımların ancak Türklerin saldırıya geçmesi durumunda, verilecek emirle patlatılması kararlaştırılıyor.

Haluk Oral, Avustralya kaynaklarına dayanarak Yük****ırt'ta üç tünelde toplam 3,5 ton, Pope Tepesi'nde 0,25 ton, Bombasırtı'nda iki tünelde toplam 1 ton, Boyun'da dört tünelde toplam 3,5 ton, Kanlısırt'da iki tünelde toplam 0,5 ton, Kırmızısırt'da beş tünelde toplam 6,5 ton patlayıcı bulunduğunu iddia ediyor.

Bu miktarlar kraliyet tonu olup bizim kullandığımız tona çok yakın (1 kraliyet tonu=1,016 metrik ton).

Yük****ırt'ta açılanlar dışında bu lağımların patlatılmadığını söyleyen Oral’a göre İtilaf Kuvvetleri'nin Birinci Dünya Savaşı sonunda yarımadayı işgal ettikleri sırada patlayıcılarla ilgili çalışma yaptığına dair bir bilgi de yok.

Dolayısıyla patlayıcıların yerleştirildikleri gibi durma olasılığı, başka bir deyişle her an patlama olasılığı çok yüksek.

Oral'ın serüveni bir matarayla başladı

Matematik profesörü, Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyesi Haluk Oral aynı zamanda bir tarih ve edebiyat tutkunu.

Oral imzalı kitaplar, yazılı belgeler, tarihi objeler biriktiriyor. Onu diğer koleksiyonerlerden ayıran özelliği ise biriktirmekle sınırlı kalmayan merakı; topladığı belgelerden yola çıkarak olayların neden sonuç ilişkilerini araştırıyor.

Çanakkale Savaşları ile ilgili belge ve obje toplamaya 20 yıl önce bir yolculuk sırasında Çanakkale'den geçerken aldığı bir matara ile başlamış.

Orada ölmüş bir Anzak askerine ait mataranın üzerindeki isimden yola çıkarak Avustralyalı asker Nettleton'ın hikayesini öğrenmiş. Ardından, bugün birçoğunun adı unutulmuş Türk askerlerinin öyküleri çıkmış ortaya.

Haluk Oral bu 20 yıllık araştırmanın sonunda biriktirdiği belgesel öyküleri Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları arasında çıkan ‘Arıburnu 1915’ adlı kitapta biraraya getirdi.

"Çanakkale direniş azmi verdi"

Zafer Toprak kitabın önsözünde “Kitapta yer alan bağımsız öykücükler, dünü anlamakta bizlere 'makro' tarihin göremediği önemli ipuçlarını, 'mikro' tarih anlayışıyla sunuyor. Tarihin ayrıntılarda gizli yönünü, ayrıntının bütünü kurgulamaktaki işlevini kanıtlıyor. Haluk Oral’ın yirmi yılı aşkın bir süredir devam eden tutkusunun ürünü olan bu eser, farklı bir perspektifle dar bir sahil şeridinin tarihin akışını nasıl değiştirebileceğini bir kez daha gösteriyor, Cumhuriyet Türkiyesi'ne yönelen bir kimlik arayışında, kitlelere direniş azmi vermede 25 Nisan-20 Aralık 1915'in oynadığı kilit rolü tüm ayrıntılarıyla sergiliyor" satırlarıyla ‘Arıburnu 1915’in önemini vurguluyor.

Oral'ın iğneyle kuyu kazarcasına derlediği belge, obje ve hatıratların ürünü olan kitap, klasik bir tarih çalışması veya bir harp tarihi incelemesi değil.

Odak noktasında Çanakkale Savaşı'nın can alıcı bölümlerinden birini oluşturan 'Arıburnu Savaşları'ndan 'insan manzaraları' yer alıyor.

Hareket noktasını kimi zaman üzerindeki kan lekeleri hâlâ görülebilen bir harita, kimi zaman Çanakkale'deki bir eskiciden bulunup satın alınmış ve üzerinde sahibinin adı yazan bir matara oluşturuyor.

Aynı anda İngilizce olarak da yayımlanan kitapta Atatürk'ün el yazısı hücum emrinden savaşın şiddetini gösteren havada çarpışmış mermilere kadar varan görsel malzemeye, yerin altında patlamayı bekleyen 15 ton patlayıcıdan Plevne Ryan'ın ilginç hayat hikayesine kadar pek çok renkli bölüm yeralıyor.

1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı'nda, Plevne Muhasarası'nda Gazi Osman Paşa'nın yanında Osmanlı Ordusu'nda savaşmışken 1915’te bu kez Çanakkale’de Türk askerlerine karşı savaşan Dr. Charles S. Ryan'ın, Kanlısırt'tan giden tohumlardan yetiştirildiği için Avustralya'da neredeyse kutsal sayılan ağaçları ‘Arıburnu 1915’in duygusu en yüksek bölümleri arasında.
(CNN TÜRK)