Bir özelleştirme hikayesi...

Tekel’in içki bölümünün büyüklü-küçüklü 17 fabrikası vardı. Hemen hepsi yenilenmişti. Devlet, Hazine’den destek vermiş, görev zararlarını kapatmıştı. O yıllarda bu 17 fabrikanın bağlı olduğu Tekel’in İçki Bölümü’nün başında genel müdür olarak Esen Ataay bulunuyordu.

30 yıldır çalışıyordu.

Esen Ataay biliyordu.

Her şeyin farkındaydı.

Fabrikalar en yeni teknoloji ile donatılırken yenileme işini genellikle LİMAK, NUROL, ÖZALTIN gibi özel sektör şirketleri yapıyordu. Çok değerliydi fabrikalar. Sözgelimi Bilecik fabrikası Avrupa’nın en yeni teknolojiye sahip tek başına ederi en az 100 milyon dolar olan bir fabrikaydı. Tekel’in içki bölümünde stoklarındaki işlemeye hazır hammaddeler kuru üzüm, üzüm alkölü, anason, şişe, etiketin para olarak değeri de 100 milyon doları geçiyordu. TEKEL’in 81 ildeki Başmüdürlüklerinin depolarında üretilmiş, şişelenmiş, etiketlenmiş, tüketiciye satışa hazır, içki stoklarının değeri de 30-35 milyon doları bulmaktaydı.


***

TEKEL satılacaktı.

İçki bölümünün müdürü Esen Ataay, yatırımları yıldırım hızıyla tamamlıyordu. Sanki TEKEL’in fabrikalarını alacak olanlara fazla bir yük gelsin istenmiyordu. Maliye Bakanlığı ve Özelleştirme İdaresi de söz ve karar birliği yaptı,

17 fabrikada çalışan 5 bin TEKEL işçisinin birikmiş kıdem tazminatlarını, devletin sırtından ödedi.

İşçi kıdem yükü sıfırlandı.

İhale açıldı.

LİMAK-NUROL-ÖZALTIN ortaklaşa ihaleye girdiler ve en yüksek fiyat olan 292 milyon dolar ödeyerek TEKEL’in içki bölümünü aldılar.

Alana ballı börek olmuştu!

TEKEL satılırken soyulmuştu.

100 milyon dolar hammadde stoku, 30 milyon dolar içki stoku vardı. İşçilerin kıdem yükü sıfırlanmış, yeni sahiplerine istediği işçiyi işten çıkartıp istediği işçiyle çalışma imkanı hazırlanmıştı. Fabrikaların içinde tekinin değeri 100 milyon doları geçenler de vardı. Devletin bu değeri 292 milyon dolara satılmıştı.



Onu alan LİMAK- NUROL-ÖZALTIN ortaklığı kurdukları “MEY” adlı şirketin başına genel müdür olarak her şeyden haberli Esen Ataay’ı getirdiler. Bu yasalara ve iş ahlakına aykırıydı. Kimse yasa ve ahlak dinlemiyordu. Tekel’in o günlerdeki dünyasında Esen Ataay’ın çok yüksek bir maaş ve birkaç milyon dolar transfer parası aldığı söylendi. Esen Ataay, Maliye Bakanı Kemal Unakıtan ve Özelleştirme İdaresi Başkanı bu üç insan TEKEL’in bu 17 fabrikasının, hammadde stoklarının, içki stoklarının, kıdemi sıfırlanmış emek gücünün en az 1 milyar dolar edeceğini en iyi bilen kişilerdi.

Bilmezden geldiler.

Görmezden geldiler.

Duymazdan geldiler.

Devletin malı 292 milyon dolara gitti, onu alanlar şirketin başına “bilmezden-duymazdan-görmezden geleni” genel müdür yaptılar ve 292 milyon dolara aldıkları TEKEL’in 17 fabrikasını Amerikan şirketine 950 milyon dolara sattılar. Danıştay, geçen hafta işçilerin sendikası Tek-Gıda İş’in açtığı davayı görüştü ve “TEKEL’i satılırken soyduran bu kararı” bozdu. İdare Mahkemesi, davayı yeniden görüp kararını verecek. Bakalım kim hesap soracak? Soyduranların burnundan kim getirecek?




Toz duman içinde çok önemli bir “hukuk kararı” yitip gitti. Danıştay 13. Dairesi, “TEKEL’in rakı-şarap-bira-votka-cin-ispirto (alkollü içkilerin tümü)” fabrikaları ve tesislerinin satışını iptal isteğini reddeden Ankara 1. İdare Mahkemesi’nin kararını bozdu.

Büyük soygundu.

Böyle yazmıştık.

TEKEL’in rakı dahil alkollü içki üreten 17 fabrikasında çalışan işçilerin temsilcisi Tek Gıda İş Sendikası’nın da “soygun yapıldı... Özelleştirme İdaresi bu fabrikaları ve onlara bağlı tesisleri neredeyse maydanoz fiyatına özel sektöre sattı...” diye özetleyebileceğim gerekçelerle Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun “satış kararının iptal edilmesi” için İdare Mahkemesi’nde dava açmıştı.

Mahkeme davayı reddetti.

Sendika Danıştay’a başvurdu.

Danıştay sendikayı haklı buldu.

Mahkeme kararını bozdu.

Ve yüksek mahkeme Danıştay, kararının gerekçesinde “TEKEL’in alkollü içkiler bölümü satılırken bu fabrikaların değerinin kaç para olacağını gösteren raporlara bakılmasını, onlara itibar edilmesini” istedi.

Hazin hikâyedir.

Milleti aptal yerine koyan ve devletin malını ucuza kapattırıp, kişi zengin ettiren “Türkiye’deki kirli kapitalizmin” çok çarpıcı örneğidir. Tekel’in içki üreten fabrikalarının yenilenmesinde ihaleleri kazanan inşaat firmaları LİMAK, NUROL, ÖZALTIN bir konsorsiyum kurdu. Ve TEKEL’in içki fabrikalarının özelleştirilmesine talip oldu.

Olabilir.

İnşaat şirketidirler.

Kârlı görmüşlerdir.

Kendilerine güveniyorlar.

İçki işine de girebilirler.

Dikkat isterim bu şirketler TEKEL’e fabrika yapan yani fabrikaların durumunu, kaça mal olduklarını, teknolojilerinin ileri ya da geri olduğunu yakından bilen özel sektörden akıllı, işbilir, para kazanır girişimcilerdir.

750 milyon dolar değer biçildi.

İhale açıldı.

Sabancı da girdi.

Başkaları da katıldı.

Çok komik fiyatlar verdiler.

İhale 292 milyon dolarla en yüksek fiyatı veren bu LİMAK-NUROL-ÖZALTIN ortaklığında kaldı. Fabrikalar yenilenmişti. İleri teknolojiye geçmişti. Sadece Bilecik’teki fabrika 100 milyon dolar ediyordu ve Avrupa’nın teknolojisi en yeni fabrikası olduğu biliniyordu. Bilecik dahil 17 fabrikanın yanısıra kuru üzüm, suma (üzüm alkolü) şişe, etiket, anason stokları da 141 milyon YTL (100 milyon dolardan fazla) tutuyordu. Yine ayrıca TEKEL’in Türkiye’de 81 ilindeki başmüdürlüklerinin depolarındaki 30-35 milyon dolarlık içki stoku da bulunuyordu. Yine ayrıca TEKEL’in içki bölümünü de satma kararı alan devlet (Özelleştirme İdaresi ve Maliye Bakanlığı) bu fabrikalarda çalışan 5 bin civarındaki işçinin kıdem tazminatlarını da ödedi, sıfırladı.

Ballı börek yaptı.

Alan kazansın.

TEKEL’in yenilenmiş 17 fabrikası, kıdem tazminatları sıfırlanmış, yetişmiş, çok kalifiye işçileri, 100 milyon dolarlık hammade stoku, 30 milyon dolarlık içki stoku, toplam 292 milyon dolara satılmıştı. Satın alanlar, onu Amerikan firmasına 950 milyon dolara sattı.

Aradaki fark korkunçtu.

Devlet bunu ikram etmişti.

Şimdi ne olacak?

TEKEL fabrikalarını özelleştirme adı altında “kirli kapitalizme yem yapanlardan” hesap nasıl sorulacak? Kim soracak?



Necati DOÐRU