Rusya'dan meydan okuma devam ediyor

'Türkiye doğalgaza bağımlı olmayacak'

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, Karadeniz'de bulunan doğalgaz rezervinin devreye girmesi ile birlikte Türkiye'nin giderek dışa bağımlı olmaktan kurtulacağını söyledi. Bakan Güler, beraberinde TPAO yetkilileriyle birlikte Batı Karadeniz'deki Çayağzı Kıyı İşletme tesisinde incelemelerde bulundu. Güler, Akçakoca açıklarında bulunan doğalgazın bu kış üretime alınacağını belirterek, "Normalde 3 yılda tamamlanacak bir çalışmayı bir yıl gibi kısa bir sürede sonuçlandırdık'' diye konuştu. TPAO'nun bölgede sondaj çalışmalarının devam ettiğini ve yeni kuyular açtığını anlatan Güler, şöyle devam etti: "Biz bakanlık olarak TPAO'nun bütçesini 8 kat artırdık ve Türkiye'nin doğalgazda dışa bağımlı olmaktan kurtarılması yönünde çalışmalarımızı hızlandırdık. Bunun semeresini de alıyoruz. Yeni doğal gaz rezervleriyle inşallah Türkiye dışa bağımlı olmaktan kurtulacak. Yeni kuyular devreye girdikçe dışa bağımlılık azalacak.''

"Rusya'ya atılan çalım" [IMG]http://dosyalar.hurriyet.com.tr/haber_resim/tur***_iran.jpg[/IMG] Türkiye ile İran arasında varılan doğalgaz konusundaki ön anlaşma, Türkiye'nin Rus doğalgazına bağımlılığının kalkması ve "öldü" denilen Nabucco Projesi'nin "yeniden canlanması" olarak yorumlandı. Ancak uzmanlar ayrıntıları tam olarak netleşmeyen bu anlaşmaya temkinli yaklaşıyor.

İran Petrol Bakanı Kazım Veziri Hamaneh'in ani Türkiye ziyareti ile varılan anlaşma medyaya "Rusya'ya atılan çalım" olarak yansıdı.

Buna göre İran, Türkmen gazını Türkiye'ye taşımaya razı oldu. Bu gazın İran gazı ile birlikte Nabucco hattı üzerinden Avrupa'ya taşınacağı ifade ediliyor.

Türk-İran anlaşması Rusya'nın Türkiye'yi by-pass eden "Güney Akımı" boru hattına karşı, Nabucco'yu canlandıracak bir hamle gibi görünüyor.

Anlaşma ayrıca Türkiye'nin İran'daki Pars gaz sahasının üç fazının işletmesini öngörülüyor. Bu da doğalgazda Rusya'ya bağımlılığının azalması demek.

İRAN-ERMENİSTAN DOÐALGAZ BORU HATTINDAN ERMENİSTAN’IN ÇIKARI NE OLACAK? Ermenistan, Ermeni Nükleer Güç İstasyonunun (ANPP) kapatılması durumunda gereken enerjiyi temin etmek için alternatif enerji kaynakları arayışına girdi.
Denize çıkışı olmayan tam bir kara ülkesi konumundaki Ermenistan, dış dünya ile bağlantılarını Türkiye, Gürcistan, Azerbaycan ve İran vasıtasıyla yapmaya mecbur küçük bir ülke.

Karabağ’ın işgali ve asılsız soykırım iddiaları nedeniyle Türkiye ve Azerbaycan ile sınırları kapalı olan Ermenistan, Gürcistan ile olan sınırının ihtiyaçları karşılayamaması nedeniyle, sınır ve ulaşım bakımından bir problem yaşamadığı İran ile ilişkileri son dönem itibarıyla geliştirmeye başladı.

İran ile Ermenistan arasında 12 yıla varan bir süredir görüşülen ve İran Enerji Bakanı Bican Zangene’nin Erivan’a gerçekleştirdiği resmi ziyaret çerçevesinde, 13 Mayıs 2004 tarihinde imzalanan anlaşma ile başlanmasına karar verilen yeni doğalgaz hattı, gelişen İran–Ermenistan ilişkilerine yeni bir örnek olarak gündeme oturdu.

Çalışmaları 1992 yılında başlanan, iki ülkenin 1995 yılında imza koydukları hükümetler arası mutabakatla güzergahı tespit edilen, 1995 yılından bu yana görüşmesi yapılan, hem ekonomik, hem enerji, hem de stratejik yönlerden oldukça önem taşıyan bu proje, bölgedeki birtakım dengeleri de etkileyebilecek gibi gözüküyor.

Rusya Federasyonu, Türkmenistan, Ukrayna, Çin hatta Avrupa Birliği hatla yakından ilgileniyor.

Hat tamamlandığında yılda bir milyar metreküp doğalgaz taşıyacak kapasiteye sahip olacak ki, bu miktar da bugün Ermenistan’a Gürcistan üzerinden doğalgaz sağlayan Rus “Gazprom” ve “Itera” şirketlerinin miktarına yaklaşacak.

Daha büyük bir proje ise üzerinde şu anda hazırlık çalışmaları devam eden, sınırdaki Aras nehrinde ortaklaşa bir hidroelektrik istasyonu inşa etmek. 155-160 milyon dolara mal olacağı tahmin edilen santral için Ermenistan hükümeti, gelecek gelire karşılık olarak projenin Ermenistan’a düşen kısmının da finanse edilmesini üzerine alması için İran yönetimine başvuruda bulundu. Ermenistan ekonomisi için bu proje, ülke güneyine ciddi enerji gücü katacağı için büyük bir önem taşıyor.

Ermenistan ve İran, rüzgar enerjisiyle çalışan elektrik santralleri ve diğer alternatif enerji kaynakları alanında ortak çalışmalara başladıkları açıklamasında bulunurlarken, 2004 yılı, Ermenistan-İran arasında bir enerji ekseninin kurulacağı bir yıl olmayı vaad ediyor.

Diğer taraftan, eskiden beri karışık ve istikrarsız bir bölge olan Kafkasya'da, Rusya'nın en yakın ve en sağlam müttefiki sayılan Ermenistan, İran ile bu stratejik yakınlaşmasının Moskova ile arasındaki ikili ilişkilerde sorunlar yaratmasından da endişe ediyor.

İleride Gürcistan ve Ukrayna'dan geçerek AB topraklarına kadar ulaştırılması planlanan bu proje ile İran'ın ihraç edeceği doğalgaz miktarı 60 milyar metreküp olacaktır.

İran-Ermenistan doğalgaz boru hattına ilişkin süreç, 1994 yılında Gürcistan'dan Ermenistan'a Rus doğalgazını nakleden boru hattına sürekli sabotajlar düzenlendiği için, kendisine alternatif enerji kaynağı bulmak isteyen Erivan’ın, 1995'te Tahran'la, doğalgaz boru hattı inşa edilmesi konusunda anlaşma imzalamasıyla başladı.

Moskova'daki uzmanlar, boru hattının çapının fazla büyük olduğunu fark edince, Başbakan Mihail Kasyanov sert ifadelerle, Ermenistan Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan'a, Ermeni tarafının fiiliyatta Rus tarafını aldattığını belirterek, boru hattıyla ilgili ilk planı değiştirmekle suçlandı.

İran ile Ermenistan arasındaki enerji işbirliği, Rusya’da bazı kesimler tarafından sürekli olarak eleştirilmiş, Rus basınında "Erivan’ın, Rus gazına karşı projeyi uyguladığı" yorumlarına yer verildiği gözlendi.

Öte yandan, Ermenistan-İran-Rusya doğalgaz konsorsiyumunun kurulmasına 2000 yılına kadar karşı çıkan Avrupa Birliği, bugün Ermenistan-İran doğalgaz boru hattının inşası için para tahsis etti. Bu gelişme sayesinde yalnızca Avrupa değil, Türkmenistan ve Ukrayna da enerji bakımından Rusya'dan bağımsız olacaklar. Üstelik doğalgaz boru hattının devreye alınmasından sonra Erivan, AB'ye, halen Rus "Tek Enerji Sistemleri AŞ." tarafından işletilen Ermenistan Atom Santrali'ni kapatacağını bildirdi. AB, Ermenistan'dan, ülkenin elektrik ihtiyacının yaklaşık yüzde 40'ını karşılayan ve Rus nükleer yakıtını kullanan atom santralinin kapatılmasını uzun süreden beri istiyordu.

Bu anlamda sözkonusu gelişmeler, enerji yönünden Rusya'ya olan bağımlılığı azaltacağından dolayı hem Ermenistan hem de Rusya için önem taşımaktadır. Bu da Kafkasya bölgesinde ekonomik ve jeopolitik sorunlar üzerinde İran'ın dengeleri etkileyici rolüne dikkat çekiyor.

Rus devlet adamları ve politikacılar, Ermenistan'ın gelecekte muhtemel AB üyeliğinin, bu ülkenin enerji alanındaki sistem ve faaliyetlerine ciddi darbe vuracağı konusundaki korku ve kaygılarını saklamıyorlar. Bu nedenle, bu tür projelerin hayata geçmesini önlemek için, Rusya'nın bazı girişimlerde bulunması beklenmekteydi.

Ancak tüm bu gelişmelerin bölgedeki dengeleri etkileme düzeyinin farkında olan Rusya, bölgedeki nüfuzunu korumak için ekonomik çıkarlarını ikinci plana atmasını bilerek, İran-Ermenistan doğalgaz boru hattının yapımının kendisine, Güney Kafkasya ülkelerini birbirinden ayırmak ve bölgede Moskova'nın doğalgaz politikasını biraz daha esnek kılmak imkanını sağlamak amacıyla bu projenin yanında yer alma taktiğine yönelmiştir.

Rusya, gün geçtikçe ABD'nin etkisi altında daha çok kalmaya başlayan Gürcistan başta olmak üzere tüm Güney Kafkasya'da jeopolitik durum Moskova için kötüleştiği için doğalgazın, Rusya ve Ermenistan'dan gelen elektrik enerjisine bağımlı olan Tiflis'e yönelik güçlü bir baskı aracı durumunda olduğunun da farkında.

Bugün Rusya'nın Tiflis'e enerji alanında baskı uygulamak için bir aracı yoktur. İran'dan uzanacak doğalgaz boru hattının inşa edilmesi durumunda Moskova, Gürcistan'a daha fazla baskı yapma imkanı bulacak.

Bu nedenle, Rus tarafı doğalgaz boru hattının yapımıyla yakından ilgilenmeye başladı.

Yatırımların Ermeni, Rus ve İran şirketleri arasında paylaşılmasının her ülkenin durumunu rahatlatacağı açıkken, Armrosgazprom (hisselerinin yüzde 45'i Gazprom’a ait) başkanı Karen Karapetyan doğalgaz boru hattının yapımına katılma isteğini dile getirdi bile.

Diğer taraftan, 15 Mayıs'ta Ukrayna Başbakanının Rusya'ya beklenmedik bir ziyarette bulunarak Putin ile görüşmesi, iki gün sonra Putin’in resmi bir ziyaret için Rusya'da bulunan İran Dışişleri Bakanı Harrazi ile görüşmesinde İran'ı, Rusya'nın "değişmez ve ezeli" ortağı olarak anması, İran ile Ermenistan arasında imzalanan anlaşma haberinin, Ermenistan Cumhurbaşkanı Koçaryan'ın Moskova ziyaretinden iki gün sonra yayınlanması dikkat çekici gelişmeler olarak görülüyor.

Şimdiye kadar Rusya'nın Güney Kafkasya'da en güvenilir müttefiki sayılan Ermenistan, daha önceleri ABD'nin başaramadığı şeyi gerçekleştirerek, bölgeden Batı'ya doğalgaz ihracatı için Rus güzergahına alternatif bir güzergah kurulmasına ön ayak oldu, ancak Rusya ile İran’ın, Ermeni çıkarlarına her zaman uymayacak kendi çıkarları peşinde olduklarını fark edemedi.

Eski nüfuzunu korumaya ve bölgedeki dengeleri etkileyecek tüm gelişmeleri kontrol altında tutmaya çalışan Rusya ile bölgesel güç olma yolundaki ezeli hedefini gerçekleştirmek ve Güzey Azerbaycan nedeniyle sorunlar yaşadığı Azerbaycan’ın düşmanı konumundaki Ermenistan’ı kullanarak, örneğin Yukarı Karabağ konusunda destek vererek, muhatabını güç duruma düşürmek maksadıyla politikalar yürüten İran arasında figüran olma görevi bu kez Ermenistan’a düştü.

Sözde soykırım iddiaları ve Y.Karabağ sorunu nedenleriyle Türkiye ve Azerbaycan’a karşı yürüttüğü düşmanca politikalar çerçevesinde siyasi ve ekonomik açmazda olan Ermenistan, başka çıkış yolları ararken, büyük politikaların maşası olmaktan kurtulamayacak gibi gözüküyor.