Tweet
Çanakkale Savaşı’na katılan Türk ve Müttefik hava güçlerinin inceleme noktası olarak olağanüstü önemi olan 18 Mart 1915 alınırsa, Müttefiklerin Türkiye’den çok ciddi biçimde sayıca üstün olduğu görülür.
Almanya’dan Mart 1915’de Yeşilköy’e 3 Albatros B.I ve 1 Rumpler B.I tipi uçak geldi. Bu uçakların üçü Çanakkale’de hizmete başlayacaktı. Hava keşif raporlarına olan özel ihtiyaç sebebiyle bir uçak, Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığı’na gönderildi. Rumpler B.I olan Alman seri numarası 993/14 (Türk Askeri Seri K.1) olan bu uçak, 17 Mart gecesi Çanakkale’den 3 km. uzakta inşa edilen havaalanına ulaştı. Müstahkem Mevki Komutanı, bu uçağı 18 Mart sabahı Bozcaada’daki Müttefik Deniz Kuvvetleri’ne keşif için gönderdi. Üsteğmen Serno Rumpleri kullandı, rasıt olarak yanında Deniz Yüzbaşı Schneider bulunuyordu. Misyon önemli bir başarıydı, çünkü hava filosunun raporu Müstahkem Mevki Komutanlığı’nın harekata hazırlanmasını sağladı.
Alman resmi uçuş raporuna göre; Bozcaada’nın liman girişinde harekete hazır Queen Elizabeth ve Inflexible savaş gemisi dahil olmak üzere toplam 14 savaş gemisi, 2-4 küçük kruvazör, 2 tamir gemisi, 2 hastane gemisi, mayın taramak için 10 balıkçı teknesi ve birkaç destroyer ve denizaltı vardı.(21)
Serno ve Schneider’in gördüğü, büyük saldırıyı yapmak ve Çanakkale Boğazı’ndan aşıp geçmek üzere olan Anglo-Fransız filosuydu. Alman subaylar, gözlemlerinin önemini anlamış ve Çanakkale’ye geri uçmuştur, iner inmez atlara atlayıp Boğaz Komutanı Amiral Usedom’un karargahına gelip, rapor vermişlerdir. Bir anda, Türk ordusu’nun trampet ve borazanlarının işaretiyle Çanakkale Boğazı’nın savunma istihkamlarına alarm verilmiştir.(22)
Bu sırada Teğmen Pilot.Cemal’de Ertuğrul’a (Bleriot) binerek boğaz önüne doğru yaklaşan filoyu görüp, taarruzu teyit etmiştir.
Taarruz başlamadan önce deniz keşfi yapan düşman tayyareleri mayınları göremeyerek temiz raporu vermişlerdir. O zamanlarda 8 m. derinliğe dökülen mayınların 1000 m. irtifadan görüleceğine inanılmıştı. Halbuki tayyareler deniz yüzeyine pek yakın olanları seçebilmekteydiler. Denizin hafif çırpıntılı oluşu da mayınların görülmesini önlemiştir. (23)
Şubat 1915’ten itibaren Çanakkale Boğazının dış tabyalarını dövmeye başlayan, İngiliz ve Fransız gemilerinden oluşan büyük armadanın ana saldırısı 18 Mart 1915’te başladı. Çanakkale Muhaberelerinin bu en bilinen bölümünde, Nusrat mayın gemisinin döşediği ve Müttefik mayın tarama gemilerinin fark edemediği mayınlar önemli rol oynamıştır. Müttefik armadanın Bouvet, Irresistebible ve Ocean adlı gemileri batmış, Gaulois, Suffren ve Inflexible ise ağır yara almıştır.(24)
Yatık mermi yoluna sahip Müttefik deniz topçularının karadaki siperlerde ve sütre gerisinde mevzilenmiş olan Türk topçuları ve askerleri üzerindeki etkisi azdı.Ayrıca yapılan atışların isabetini ve de etkisini gözetlemek zordu.Buna karşılık üst açı grubu ile atış yapabilen Türk topçularının attığı mermiler denizdeki gemilerin daha zayıf olan güvertedeki zırhlarında önemli hasarlar yaratmıştır.Müttefik topçuları, Türk topçularının menzili dışındaki gemilerden karaya yapılan atışları mesafe ve istikamet olarak gözetleme imkanına kavuştukdan sonra daha da etkili olmuştur.(25)
Saat 16.00’da, Cemal ve Rasıt Osman Tayyar, Bleriot’a (Ertuğrul) binerek Boğaz dışına bir keşif yapmıştır. Akşam üzeri Seidler ve Deniz Yüzbaşı Hüseyin Sedat Rumpler ile ikinci bir keşif uçuşu yapmıştır. 80 km kadar batı yönünde uçarak Limni’yi keşfetmişler,bu keşifler sırasında düşmanın kesin geri çekildiği anlaşılmıştır. Müteakip günlerde yağmur ve fırtına hava keşiflerine engel olmuştur. 22 Mart’ta topçumuz bir İngiliz deniz tayyaresini Saroz Körfezi’ne düşürmüştür. Müttefik hava kuvvetlerinin başarısızlığı nedeniyle 3500 tonluk Manica isimli bir sabit balon gemisi İngiltere’den hareket ederek 22 Mart’ta Çanakkale’ye gelmiştir. 26 Mart’ta Serno ve Schneider yeni bir keşif uçuşu yapmış ve akşam üzeri Schneider ile Hüseyin Sedat Keşfi tekrarlamış, Limni’ye kadar uçmuşlardır Verdikleri rapordan yeni bir donanma taarruzunun söz konusu olmayacağı anlaşılmıştır. Aynı gün sonu İstanbul’a dönmüştür. İki Albatros B1 bu sırada Çanakkale’ye gelmiştir. (26)
Gelibolu’da İngiliz hava varlığını sağlayan birlik,Mart sonunda Filo Komutanı Charles Samson komutasında Bozcaada’ya gelmiş olan Kraliyet Deniz Hava Servisi’nin (R.N.A.S) 3.ncü filosuydu.Gelibolu Seferinin ilk günlerinde bunlar keşif görevinde bulunmuştur,uygun olan zamanlarda da bombalar atmışlardır.Deniz seferi ve çıkarmalar sırasında hedef saptama ve uzun menzilli top atışlarını tanzim görevini üstlenmişlerdir.(27)
KAYNAKLAR
(21) Richard T.WHISTLER, A.g.e.y, s.233-234.
(22) Karl Stirling SCHNEIDE, A.g.e., s 94.
(23) Yavuz KANSU, …., A.g.e., s 196.
(24) Atlas, Asır Mat., Sayı 77, İstanbul, Ağustos 1999, s.22.
(25) R.Dick LYMAN,Naval Aviation In The First World War,Naval Instıtute Press, Annapolis, Maryland,1999,s.139.
(26) Yavuz KANSU, …., A.g.e., s-196-198.
Almanya’dan Mart 1915’de Yeşilköy’e 3 Albatros B.I ve 1 Rumpler B.I tipi uçak geldi. Bu uçakların üçü Çanakkale’de hizmete başlayacaktı. Hava keşif raporlarına olan özel ihtiyaç sebebiyle bir uçak, Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığı’na gönderildi. Rumpler B.I olan Alman seri numarası 993/14 (Türk Askeri Seri K.1) olan bu uçak, 17 Mart gecesi Çanakkale’den 3 km. uzakta inşa edilen havaalanına ulaştı. Müstahkem Mevki Komutanı, bu uçağı 18 Mart sabahı Bozcaada’daki Müttefik Deniz Kuvvetleri’ne keşif için gönderdi. Üsteğmen Serno Rumpleri kullandı, rasıt olarak yanında Deniz Yüzbaşı Schneider bulunuyordu. Misyon önemli bir başarıydı, çünkü hava filosunun raporu Müstahkem Mevki Komutanlığı’nın harekata hazırlanmasını sağladı.
Alman resmi uçuş raporuna göre; Bozcaada’nın liman girişinde harekete hazır Queen Elizabeth ve Inflexible savaş gemisi dahil olmak üzere toplam 14 savaş gemisi, 2-4 küçük kruvazör, 2 tamir gemisi, 2 hastane gemisi, mayın taramak için 10 balıkçı teknesi ve birkaç destroyer ve denizaltı vardı.(21)
Serno ve Schneider’in gördüğü, büyük saldırıyı yapmak ve Çanakkale Boğazı’ndan aşıp geçmek üzere olan Anglo-Fransız filosuydu. Alman subaylar, gözlemlerinin önemini anlamış ve Çanakkale’ye geri uçmuştur, iner inmez atlara atlayıp Boğaz Komutanı Amiral Usedom’un karargahına gelip, rapor vermişlerdir. Bir anda, Türk ordusu’nun trampet ve borazanlarının işaretiyle Çanakkale Boğazı’nın savunma istihkamlarına alarm verilmiştir.(22)
Bu sırada Teğmen Pilot.Cemal’de Ertuğrul’a (Bleriot) binerek boğaz önüne doğru yaklaşan filoyu görüp, taarruzu teyit etmiştir.
Taarruz başlamadan önce deniz keşfi yapan düşman tayyareleri mayınları göremeyerek temiz raporu vermişlerdir. O zamanlarda 8 m. derinliğe dökülen mayınların 1000 m. irtifadan görüleceğine inanılmıştı. Halbuki tayyareler deniz yüzeyine pek yakın olanları seçebilmekteydiler. Denizin hafif çırpıntılı oluşu da mayınların görülmesini önlemiştir. (23)
Şubat 1915’ten itibaren Çanakkale Boğazının dış tabyalarını dövmeye başlayan, İngiliz ve Fransız gemilerinden oluşan büyük armadanın ana saldırısı 18 Mart 1915’te başladı. Çanakkale Muhaberelerinin bu en bilinen bölümünde, Nusrat mayın gemisinin döşediği ve Müttefik mayın tarama gemilerinin fark edemediği mayınlar önemli rol oynamıştır. Müttefik armadanın Bouvet, Irresistebible ve Ocean adlı gemileri batmış, Gaulois, Suffren ve Inflexible ise ağır yara almıştır.(24)
Yatık mermi yoluna sahip Müttefik deniz topçularının karadaki siperlerde ve sütre gerisinde mevzilenmiş olan Türk topçuları ve askerleri üzerindeki etkisi azdı.Ayrıca yapılan atışların isabetini ve de etkisini gözetlemek zordu.Buna karşılık üst açı grubu ile atış yapabilen Türk topçularının attığı mermiler denizdeki gemilerin daha zayıf olan güvertedeki zırhlarında önemli hasarlar yaratmıştır.Müttefik topçuları, Türk topçularının menzili dışındaki gemilerden karaya yapılan atışları mesafe ve istikamet olarak gözetleme imkanına kavuştukdan sonra daha da etkili olmuştur.(25)
Saat 16.00’da, Cemal ve Rasıt Osman Tayyar, Bleriot’a (Ertuğrul) binerek Boğaz dışına bir keşif yapmıştır. Akşam üzeri Seidler ve Deniz Yüzbaşı Hüseyin Sedat Rumpler ile ikinci bir keşif uçuşu yapmıştır. 80 km kadar batı yönünde uçarak Limni’yi keşfetmişler,bu keşifler sırasında düşmanın kesin geri çekildiği anlaşılmıştır. Müteakip günlerde yağmur ve fırtına hava keşiflerine engel olmuştur. 22 Mart’ta topçumuz bir İngiliz deniz tayyaresini Saroz Körfezi’ne düşürmüştür. Müttefik hava kuvvetlerinin başarısızlığı nedeniyle 3500 tonluk Manica isimli bir sabit balon gemisi İngiltere’den hareket ederek 22 Mart’ta Çanakkale’ye gelmiştir. 26 Mart’ta Serno ve Schneider yeni bir keşif uçuşu yapmış ve akşam üzeri Schneider ile Hüseyin Sedat Keşfi tekrarlamış, Limni’ye kadar uçmuşlardır Verdikleri rapordan yeni bir donanma taarruzunun söz konusu olmayacağı anlaşılmıştır. Aynı gün sonu İstanbul’a dönmüştür. İki Albatros B1 bu sırada Çanakkale’ye gelmiştir. (26)
Gelibolu’da İngiliz hava varlığını sağlayan birlik,Mart sonunda Filo Komutanı Charles Samson komutasında Bozcaada’ya gelmiş olan Kraliyet Deniz Hava Servisi’nin (R.N.A.S) 3.ncü filosuydu.Gelibolu Seferinin ilk günlerinde bunlar keşif görevinde bulunmuştur,uygun olan zamanlarda da bombalar atmışlardır.Deniz seferi ve çıkarmalar sırasında hedef saptama ve uzun menzilli top atışlarını tanzim görevini üstlenmişlerdir.(27)
KAYNAKLAR
(21) Richard T.WHISTLER, A.g.e.y, s.233-234.
(22) Karl Stirling SCHNEIDE, A.g.e., s 94.
(23) Yavuz KANSU, …., A.g.e., s 196.
(24) Atlas, Asır Mat., Sayı 77, İstanbul, Ağustos 1999, s.22.
(25) R.Dick LYMAN,Naval Aviation In The First World War,Naval Instıtute Press, Annapolis, Maryland,1999,s.139.
(26) Yavuz KANSU, …., A.g.e., s-196-198.