Tweet
Yunanlılarda olduğu gibi Roma yaşamı da kent üzerinde yoğunlaşmıştır. İmparatorluk büyüdükçe geniş bir alana yayılmış, kolonizasyon ve “castrum” denen ordugâhlar adı altında imparatorun emri ile yeni kentler kurulmuştur. İmparatorluğa bağlı olan bu kentler Romanizasyon denen “Roma değerleri ile kültürünü yaymak ve bölgeyi Romalılaştırma” amaçlı kurulmuşlardır. Ayrıca Roma dini ve kültünü de yaymakla görevliydiler.
Kentlerin dışında yaşayan ve ekonomik hayatı yürüten köylü yada çiftçi sınıflar vardı. M.ö. II. yüzyıldan itibaren kent soylu olmayan bu sınıf, ilk kentte yaşayan Hıristiyanlarca, kentli olmayanları (yani imana gelmemiş olanları) betimlemek için, “pagan” yada “kır adamı” anlamına gelen paganus olarak adlandırılmışlardı.
Romalılar Yunanlılardan di*** planlama tekniğini öğrendiler ve M.ö. II. yüzyıl da bunu, askeri kamp “castrum” planlamasının temeli yaptılar. Kuzeye ve güneye uzanan ana caddeye cardo maximus, doğu ve batı yönde uzanan ana caddeye de decumanus maximus denilmekte olup bu iki ana caddenin kesiştiği yerde de forum yapılırdı. Ayrıca bu iki ana cadde arasında kalan “adalar”da, yatayda ve di***de, ana caddelere paralel olacak şekilde “insula” denilen parsellere bölünmüştür. Bu insulalar da villalar ve adını bu parsellerden alan “apartman” yapıları görülmektedir.
Aslında Izgara plan şeklinde yapılan ve dikdörtgen bir plan gösteren bu askeri kamplar (ordugâh) yani castrumalar imparatorluk boyunca kent planlarının temelini oluşturmuşlar ve etrafları surla çevrilmiştir. Izgara plan tümüyle bir Roma keşfi değildi. İtalya'da en erken izleri, M.ö. 7. ve 6. yüzyıllarda, yarımadanın güney kısımlarına kurulmuş bazı Yunan şehirlerinde bulunabilir. Örneğin Poseidonia'da ızgara düzeni, aynı istikametteki üç ana cadde tarafından kesilen uzun dar bloklarla bunları dik kesen otuzdan fazla, küçük sokak ve ortada kamu binalarına ayrılmış bir alandan oluşmaktaydı (Bu şehir planları “hippodomik plan” değildir çünkü parselelri dikdörtgendir. Hippodomik planda parseller karedir). Ayrıca ızgara plan M.ö. 6. yüzyılda Kuzey ve Orta İtalya'nın hakim gücü olan Etrüskler tarafından da kullanılmıştır. Roma cumhuriyet döneminde kurulan Aosta, Ostia, imparatorluk dönemin başında kurulan Cosa ve imparatorluk döneminde Kuzey Afrika’da kurulan Dugga ile Timgad kentleri düzenli kentler olup ızgara planlı ve dikdörtgen insulalara (parsel) sahiptirler. Roma yayılım alanı içinde özellikle Orta ve Kuzey İtalya’da, İngiltere’de, Fransa’da castrum planlı kentler görülürken Doğu’da Anadolu’da bu plana fazla rastlanmaz. Çünkü Anadolu’da var olan Bergama Efes gibi kentler geliştirilmiştir.
Kentlerin dışında yaşayan ve ekonomik hayatı yürüten köylü yada çiftçi sınıflar vardı. M.ö. II. yüzyıldan itibaren kent soylu olmayan bu sınıf, ilk kentte yaşayan Hıristiyanlarca, kentli olmayanları (yani imana gelmemiş olanları) betimlemek için, “pagan” yada “kır adamı” anlamına gelen paganus olarak adlandırılmışlardı.
Romalılar Yunanlılardan di*** planlama tekniğini öğrendiler ve M.ö. II. yüzyıl da bunu, askeri kamp “castrum” planlamasının temeli yaptılar. Kuzeye ve güneye uzanan ana caddeye cardo maximus, doğu ve batı yönde uzanan ana caddeye de decumanus maximus denilmekte olup bu iki ana caddenin kesiştiği yerde de forum yapılırdı. Ayrıca bu iki ana cadde arasında kalan “adalar”da, yatayda ve di***de, ana caddelere paralel olacak şekilde “insula” denilen parsellere bölünmüştür. Bu insulalar da villalar ve adını bu parsellerden alan “apartman” yapıları görülmektedir.
Aslında Izgara plan şeklinde yapılan ve dikdörtgen bir plan gösteren bu askeri kamplar (ordugâh) yani castrumalar imparatorluk boyunca kent planlarının temelini oluşturmuşlar ve etrafları surla çevrilmiştir. Izgara plan tümüyle bir Roma keşfi değildi. İtalya'da en erken izleri, M.ö. 7. ve 6. yüzyıllarda, yarımadanın güney kısımlarına kurulmuş bazı Yunan şehirlerinde bulunabilir. Örneğin Poseidonia'da ızgara düzeni, aynı istikametteki üç ana cadde tarafından kesilen uzun dar bloklarla bunları dik kesen otuzdan fazla, küçük sokak ve ortada kamu binalarına ayrılmış bir alandan oluşmaktaydı (Bu şehir planları “hippodomik plan” değildir çünkü parselelri dikdörtgendir. Hippodomik planda parseller karedir). Ayrıca ızgara plan M.ö. 6. yüzyılda Kuzey ve Orta İtalya'nın hakim gücü olan Etrüskler tarafından da kullanılmıştır. Roma cumhuriyet döneminde kurulan Aosta, Ostia, imparatorluk dönemin başında kurulan Cosa ve imparatorluk döneminde Kuzey Afrika’da kurulan Dugga ile Timgad kentleri düzenli kentler olup ızgara planlı ve dikdörtgen insulalara (parsel) sahiptirler. Roma yayılım alanı içinde özellikle Orta ve Kuzey İtalya’da, İngiltere’de, Fransa’da castrum planlı kentler görülürken Doğu’da Anadolu’da bu plana fazla rastlanmaz. Çünkü Anadolu’da var olan Bergama Efes gibi kentler geliştirilmiştir.