Tweet
Giriş
Günümüz organizasyonlarında görülen yeni yönetim uygulaması “partnership” ortaklıklar ve “outsourcing” dış kaynaklardan yararlanmadır. Burada sözü edilen “ortaklık” hukuki anlamda olmayıp değişik mekanlardaki işletmelerin bir malın üretiminin çeşitli safhalarında birbirini tamamlayıcı şekilde ve sürekli olarak işbirliği yapmalarıdır. Bu noktada esas olan artan rekabet ve globalleşmenin işletmeleri kendi tedarikçilerini (supplier) bir ortak olarak görmeleri, yakın bir işbirliği içinde müşterilerine kaliteli ürün sunmaya çalışmaları hususudur. İşletmelerin gittikçe artan ölçüde sadece kendi sahip oldukları yetenek ve becerileri esas olan işleri yapmak istemeleri; “core competence” veya öz (temel, çekirdek) yeteneklerinin kullanılmadığı işleri, organizasyon dışındaki başka işletmelerden olmak eğilimi, yaygın bir outspurcing veya dış kaynaklardan yararlanma isteğini ortaya çıkarmıştır. İşletmeler kendilerine rekabet avantajı sağlayan bu temel yetenekle ilgili işlerin dışındaki tüm işleri, başka işletmelere yaptırmak suretiyle, yani outsource ederek hem kaynak tasarrufu yapmakta, hem yapı olarak küçülmekte (dowsizing), yalın hale gelmekte ve de kendi temel yeteneğine yoğunlaşmaktadır. Bu yeni uygulamalar göz önünde tutulduğunda outsourcing tek başına ve diğer uygulamalardan bağımsız bir yönetim uygulaması değildir. Çünkü outsourcing arttıkça kurumlar kendi temel yeteneklerine daha çok yoğunlaşmakta ve bu sayede işletmeler küçülerek daha esnek ve daha çabuk hareket eder hale gelmektedir. Sonuç olarak işletmelerin dış kaynaklardan yararlanma uygulamasına gitme nedeni sadece maliyetler değildir, outsourcing uygulamasının esas nedeni kendi öz yeteneklerini daha etkin kullanabilecekleri yeni teknolojiler sağlama, yeni bilgilere ulaşma olarak ele olarak gerekir.
Yeni Örgüt Modeller:
Başta outsource yöntemi olmak üzere günümüz rekabet dünyasının ve global çevrenin getirdiği yeni organizasyon ve örgüt modelleri doğmuştur. İster yeni bir model olsun ister geçmişten gelen bir örgüt modeli olsun önemli olan hedeflerin ne olduğudur. Bunu gerçekleştirmenin yolu sunumla ilgili tarafların hangilerinin olduğunun belirlenmesidir. Bu sorunun yanıtını ararken ele alınması gereken en önemli husus işletmenin G paydasıdır:
- Müşteriler
- Çalışanlar
- Yatırımcılar
- Tedarikçiler
- Çevre
- Tüm toplum
Her bir grubun ortaya konulması ile hangi örgüt yapısının uygun olacağı ortaya çıkar.
Şebeke Örgütler:
Tanımı: Şebeke örgütlerin tanımı çeşitli uzmanlar tarafından çeşitli şekillerde yapılmıştır. Bu çeşitliliğin ve farklılığın sebebi ise şebeke örgütlerin amaç, süreç ve yapı unsurları gibi farklı yönlerden ele alınıp tanımlanmasıdır. yapısal olarak şebeke örgüt modelidir. Ortak yatırımlar önemlidir, çünkü iletişim ve etkin yönetim yaratır. Bir şebeke örgüt hem işletme birimleri içerisinde hem de dışsal birimler arasında saydam sınırlar meydana getirir. Yönetim daha az hiyerarsik olur, böylece daha yüksek derede, soyut yerel ve uzmanlaşmış teknik bilgi meydana gelir. Görevler daha çok projeye dayalıdır ve daha az fonksiyoneldir.
Şebeke örgütler bir mal veya hizmet üretmek için iki veya daha fazla kuruluşun aralarında işbölümüne giderek uzun süreli işbirliğine yönelmelerinden ortaya çıkan örgüt modelidir. Aralarında herhangi bir hiyerarşik üstünlük yoktur. Şebeke (network) örgütlerin yönetimi “7” il***e dayanır:
- Staretejik yönetimle yeniden yapılanma
- Örgüt yapısının yatay bir anlayışla tasarımı
- Entegral iş sorumluluklarının delege edilmesi
- Müşteri ve tedarikçilerin şebeke bileşeni olarak algılanması
- Fonksiyonel ve operasyonel sorumlulukların stratejik entegrasyonu
- Şebeke birimlerinin yönetim süreçleri üzerinde ağırlıklı etkiye sahip olması
- Katılımcılık ve iç girişimciliğe önem vermek.
Şebeke Örgütlerin Özellikleri:
- Hiyerarşik kademeden uzak yatay ilişkiler esaslı birimlerden oluşmaktadır
- Ortak girişim ve dış kaynaklardan yararlanma sayesinde meydana gelen örgütlerdir
- Yaratıcılığın ön planda olduğu, esnek bir yapı hakimdir
- Şebeke örgütte temel faaliyetlerden her biri ayrı bir yönetim altında çalışan ayrı bir örgütün konusudur
- Şebeke örgütte işletmeler hem yardımlaşma hem de rekabet içindedirler. Yani işletmeler hem nihai müşteriye zamanında, ucuz ve kaliteli hizmet sunmak için yardımlaşmak (cooperation), hem de kendi çıkarlarını korumak (competition) zorundadırlar. Bu durumu ifade etmek için bazen bu iki terim birleştirerek “co-opetition” terimi kullanılır.
- şebeke örgütler ayrıca işin değişik bölümlerini yapmak için küçük ve orta boy işletmelerin bir araya gelerek oluşturdukları görev gruplarıdır (task forces)
- Şebeke örgütteki farklı işletmeler arasında yapılan alışverişte pazar fiyatları esas alınır.
Şebeke Örgüt – Klasik Örgüt Yapısı Karşılaştırılması:
- Klasik örgüt yapısında birey bazında, şebekeörgütlerde işletme bazında iş bölümü gerçekleşir
- Klasik örgüt yapısında personel arasında emir-komuta şeklindeki di*** ilişkiler ve hiyerarşik kontrol, şebekeörgütlerde ise üye işletmeler arasında yatay ilişkiler ve karşılıklı kontrol esastır.
- Klasik örgüt yapısında gücün kaynağı “meşru olma” ve belirli bir pozisyona sahip olma, şebekeörgütlerde ise bilgidir.
- Klasik örgütlerde tepe yöneticiler tarafından sağlanan koordinasyon şebekeörgütlerde aracı işletme tarafından gerçekleşir.
- Klasik örgütlerde güven bireyler arasında ve çok önemli bir unsur değildir, şebekeörgütlerde işletmeler arası güven en önemli husustur
- Klasik örgütlerin kitle üretim sistemi, tek amaçlı ve programlanamayan makineler, niteliksiz iş gücü iken şebekeörgütlerde yerini küçük ve çeşitlemiş pazara uygun çok amaçlı makineler ve nitelikli işgücü kullanılan esnek üretim sistemine bırakmıştır.
Şebeke Örgüt Türleri
a) Dahili Şebeke Örgüt: Bu tür organizasyonda, bir işletme bünyesindeki temel faaliyetler farklı işletmelerin konusu olmakta, ancak kaynakların tümü yine aynı bünyede kalmaktadır. İşletmenin üst yönetimi sadece bu farklı işletmelerin faaliyetlerini koordine etmek görevini yapmaktadır. Belli bir faaliyette uzmanlaşan her işletme, piyasa disiplini içinde diğer işletmelerle input-output (girdi-çıktı) alışverişi içine girmektedir. Ana şirket tüm alt şirketlere finansal hedefler belirtir ve bu hedeflere ulaşıldıkça alt şirketlerin faaliyetleri devam eder, aksi taktirde ana şirket ihtiyacını piyasadan ve bünye dışından sağlar. Alt şirketler aralarındaki alış-verişi piyasa şartlarına uygun olarak devam ettirdikleri için örgüt bünyesinde tüm faaliyetler bir piyasa disiplini altında devam eder.
* Holdingler dahili şebeke örgütlere en iyi örnektir.
Dengeli Şebeke Örgütleri: Uzun dönemli ilişkiler için birleşmiş dış tedarikçiler ve ona Firmadan oluşur. Bunlar ana Firmaya deneyim katarlar. Şebe***e dahil olan firmalar tek büyük bir ana firma etrafında birleşmişlerdir.
Dahili şebeke örgütü farkı, belirli bir mal veya hizmeti üretmek için gerekli olan kaynakların birbirinden tamamen bağımsız olan işletmelerin bünyesinde olmasıdır. Bu şebekedeki tüm organizasyonlar yönetim ve sahiplik olarak birbirinden bağımsızdır. Bu işletmeler sadece belli bir mamul, iş veya hizmet üretimi için bir alışveriş içindedir. Koordinatör bir ana firma vardır, diğer firmalar bu koordinasyon altında çalışırlar.
Burada görülen esneklik şebeke organizasyon yapılaırnın en önemli özelliğidir.
• Japon Keiretsülar dengeli şebeke örgütlere en iyi örnektir.
Dengeli Şebeke Örgüt
Dinamik Şebeke Örgütleri: Bu şebeke organizasyonda belirli özellikleri olan firmalar geçici anlaşmalarla genelde lider veya organizatör firma etrafında toplanırlar. Her firma bağımsızdır ve belli bir proje veya fırsat için bir araya gelirler.
Dinamik şebekeörgütlerde lider işletme yoktur, işletmeler kendi içlerinde koordinasyon sağlar ve diğer işletmelerle alışveriş içine girerler. Her biri belli bir konuda uzmanlaşmış bağımsız işletmeler, kendi hedef ve çıkarları doğrultusunda herhangi bir organizatör işletmenin koordinasyonu altında bir şebeke oluşturmaktadır.
Bu yapıda işletmeler arasındaki ilişkiler, merkezi bir plan veya koordinasyona göre değil piyasa mekanizamasına göre oluşmaktadır. Organizatör firma daha uygun şartlarla mal veya hizmet temin edebiliyorsa, yani bir satıcı şebe***e dahil olabilir.
* Ortak girişimler dinamik şebeke örgüte en iyi örnektir.
Dinamik Şebeke Örgüt
Ortak Yatırım (Jaint Venture)
İki veya daha fazla işletmenin ortak bir şekilde yeni bir işletme kurup, sahip olmalarıyla gerçekleşmektedir. Kurulan yeni işletmeye Joint Venture denmektedir. Joint Venture gibi uluslar arası ortaklıklar, belirli pazara girmenin kolay, hatta bazen tek yoludur. Çok uluslu işletmeler temelde böyle anlaşmalar yaparak yerel ortak aracılığıyla evsahibi ülkedeki çevresel koşullar hakkında daha kolay bilgi elde ederek yatırım riskini de azaltabilirler.
Ortak Yatırım: Yeni bir işe girmenin yüksek riskini azaltır, küçük işletmelere büyük işletmelerle rekabet gücü kazandırır, yeni teknolojileri kolayca elde edebilme imkanı verir. Bu birleşmeden sonra organizasyonların her ikisinin de yapısı değişir.
Keiretsu:Japonya’nın en büyük endüstriyel grubuna verilen addır. Genelde bu grupta baskın olan büyük bir üreticidir veya bankadır. Keiretsu olan büyük bir üreticidir veya bankadır. Keiretsu üyeleri marka ismini paylaşırlar. Bu yüzden bir takım kredilere ulaşmaları daha kolay olur ve de devralınmaları daha daha zordur. Bu yapıda bir grup işletme entegre olmuştur, birbiri ile sıkı işbirliği içinde çalışırlar. Keiretsular yapı itibari ile çok büyük bir şebeke yapıyı oluştururlar. Bu şebeke yapı di*** ve yatay olarak entegre olmuş bir yapıdır.
Buna en iyi örnek Mitsubishi’dir.
Ayrıca ilk Japonya’da oluşan bir organizasyon yapısı olmasına rağmen Keiretsu’lar Amerikan firmaları tarafından da kullanılmaktadır.
Şebeke Örgütlerin Avantajları
- Az sermaye ile sabit yatırım yapmadan kazanç sağlama
- Temel yetenek üzerinde odaklaşma
- Kaynakları temel yetenek doğrultusunda etkin bir biçimde kullanma
- Personelin potansiyelini maksimuma çıkartma
- İşgücü esnekliğini sağlama
- Teknolojik yenilikleri daha kolay izleme
- Kalite, maliyet açısından maksimum faydayı sağlayacak, ulusal ve uluslar arası platformda faaliyet gösteren ortaklarla çalışma imkanı.
- Yeni dağıtım kanallarında yararlanma ve yeni pazarlara ulaşma.
- Dış kaynak bulmayı kolaylaştırma
- Öğrenen örgütlere dönüşümü mümkün kılma
- Esneklik ve sinerjiden yararlanmayı sağlama
- Küçülerek büyümeyi mümkün kılma
Şebeke örgütlerin bu avantajlardan yararlanmaları içinde bazı koşulların gerçekleşmesi zorunludur. En önemli olan etkin bir haberleşme sistemi kurulmalı ve tüm işletmeler arasında sağlam bir koordinasyon olmalıdır.
Şebeke örgüt işletmeleri arasındaki bilgi akışının ve haberleşmenin di***, yatay ve çapraz şekilde sürekli olması gerekmektedir.
Ayrıca şebeke örgütte yer alan her bir işletmenin kendi temel yeteneğini doğru biçimde belirlemiş olması gerekmektedir.
İşletmelerin arasında kültür farkının minimuma indirilmiş olması gerekmektedir. Ve de şebeke örgüt üyesi işletmelerin arasındaki güvenin tüm ortaklık boyunca eksilmeden tam sürmesi şebeke örgütün devamı için en önemli unsurdur.
8. ŞEBEKE ÖRGÜTLERİN DEZAVANTAJLARI
Buraya kadar yapılan açıklamalar ışığında şebeke örgütlerinin yaratabileceği dezavantajlar şöyle özetlenebilir.
- Karşılıklı güven konusunu aşırı vurgulaması,
- Kültürel uyum problemleri,
- İletişim ve koordinasyondaki en ufak bir probleme karşı aşırı duyarlılık,
- Farklı ülkelere ait farklı mevzuatın bilinmesini gerektirmesi,
- Ana firmaya aşırı bağımlılık sonucunda yenilikçilik, yeni pazarlara girme fırsatının ve esnekliğin kaybedilmesi,
- Faaliyet üzerindeki kontrolün zorlaşması,
- İşgücü devir hızını arttırması.
Şebekede birlikte çalışılacak şirketi seçerken dikkat edilecek hususlar
Birlikte çalıştığımız şirketin yani iş yaptırdığımız şirketin en çok değer verdiği ve en iyi müşterisi biz olmalıyız. Bu da iyi para ödemek, dürüst davranışlar, yükümlülüklerin hiç aksatılmadan yerine getirilmesi ve karşı tarafın güvenini kazanma, vb. ile sağlanabilir.
Bu şirketlerin, hem finansal açıdan hem de fiziki bünyelerinin çok sağlıklı olması ihmal edilmemeli. Çünkü daha kendi içinde sorunlarını giderememiş şirketin hiç kimseye faydası olmaz. Bu haliyle yeni teknolojiler geliştirip hizmet vermesi de düşünülemez.
Şebekedeki diğer şirketlerle iletişim hiçbir zaman kopartılmamalı ve işin en iyisinin en iyisi istenilmelidir. İşi, ilk yapışlarında doğru yapanlar tercih edilmeli. Nedeni de ancak bu şekilde rekabet avantajı muhafaza edilebilir.
SONUÇ
Küreselleşmenin hızlandığı bir dönemde, teknolojik gelişmeler her geçen gün yeni bir boyut kazanmakta, müşteri ihtiyaçları sürekli değişmektedir.
Bu hızlı değişme ve gelişme bizim bildiğimiz işletme yapılarım zorlamakta ve çoğu kez bu örgütler yetersiz kalmakta idi. Zaten bir işletmede tek başına sürekli olarak değişen müşteri ihtiyaçlarını karşılaması ve rekabet avantajını yakalaması mümkün değildir.
Bunun için işletmeler örgüt yapılarını ve yönetim biçimlerini gözden geçirmek için rekabet avantajını ve müşteri ihtiyaçlarını karşılamak için birlikler oluşturma yönüne gitmişlerdir. Bunun sonucunda da farklı örgütsel yapılar gündeme geldi. Bu doğrultuda şebeke ve sanal örgütler ortaya çıkmıştır. Bu örgütler, bir ihtiyacı karşılamak ve yeni gereksinimleri karşılamak için geliştirilen örgüt yapılan oluyor.
Global pazarlarda rekabet edebilmek için işletmeler, hantallıklarından sıyrılıp, etkin oldukları alanda esnek işletmeler haline gelmek zorunda kaldılar. Büyük işletmeler değişikliklere daha çabuk adapte olabilmek için hiyerarşik düzendeki yönetim kademelerini azaltarak küçülmeye gittiler.
Bu sayede işletmeler; uzman oldukları esas işi yaptıkları için, global pazarlarda da daha iyi rekabet edebilme imkanına kavuştular. Tüketici isteklerine anında cevap verebilecek duruma geldiler.
Zaten birçok işte birden bölgesel veya küresel olunmuyor. Şirketler iyi bir konumda olmak istiyorlarsa, gerçekten büyük bir ihracatçı olmak istiyorlarsa, gerçekten de yabancı yatırım istiyorlarsa, zamanlarım, yeteneklerini ve kaynaklarını daha az sayıda işlere yöneltmeleri gerekir. Bu şekilde işletmeler pazardaki değişikliklere daha hızlı ve kolay uyum sağlarlar, daha etkili verimli çalışırlar.
Günümüz organizasyonlarında görülen yeni yönetim uygulaması “partnership” ortaklıklar ve “outsourcing” dış kaynaklardan yararlanmadır. Burada sözü edilen “ortaklık” hukuki anlamda olmayıp değişik mekanlardaki işletmelerin bir malın üretiminin çeşitli safhalarında birbirini tamamlayıcı şekilde ve sürekli olarak işbirliği yapmalarıdır. Bu noktada esas olan artan rekabet ve globalleşmenin işletmeleri kendi tedarikçilerini (supplier) bir ortak olarak görmeleri, yakın bir işbirliği içinde müşterilerine kaliteli ürün sunmaya çalışmaları hususudur. İşletmelerin gittikçe artan ölçüde sadece kendi sahip oldukları yetenek ve becerileri esas olan işleri yapmak istemeleri; “core competence” veya öz (temel, çekirdek) yeteneklerinin kullanılmadığı işleri, organizasyon dışındaki başka işletmelerden olmak eğilimi, yaygın bir outspurcing veya dış kaynaklardan yararlanma isteğini ortaya çıkarmıştır. İşletmeler kendilerine rekabet avantajı sağlayan bu temel yetenekle ilgili işlerin dışındaki tüm işleri, başka işletmelere yaptırmak suretiyle, yani outsource ederek hem kaynak tasarrufu yapmakta, hem yapı olarak küçülmekte (dowsizing), yalın hale gelmekte ve de kendi temel yeteneğine yoğunlaşmaktadır. Bu yeni uygulamalar göz önünde tutulduğunda outsourcing tek başına ve diğer uygulamalardan bağımsız bir yönetim uygulaması değildir. Çünkü outsourcing arttıkça kurumlar kendi temel yeteneklerine daha çok yoğunlaşmakta ve bu sayede işletmeler küçülerek daha esnek ve daha çabuk hareket eder hale gelmektedir. Sonuç olarak işletmelerin dış kaynaklardan yararlanma uygulamasına gitme nedeni sadece maliyetler değildir, outsourcing uygulamasının esas nedeni kendi öz yeteneklerini daha etkin kullanabilecekleri yeni teknolojiler sağlama, yeni bilgilere ulaşma olarak ele olarak gerekir.
Yeni Örgüt Modeller:
Başta outsource yöntemi olmak üzere günümüz rekabet dünyasının ve global çevrenin getirdiği yeni organizasyon ve örgüt modelleri doğmuştur. İster yeni bir model olsun ister geçmişten gelen bir örgüt modeli olsun önemli olan hedeflerin ne olduğudur. Bunu gerçekleştirmenin yolu sunumla ilgili tarafların hangilerinin olduğunun belirlenmesidir. Bu sorunun yanıtını ararken ele alınması gereken en önemli husus işletmenin G paydasıdır:
- Müşteriler
- Çalışanlar
- Yatırımcılar
- Tedarikçiler
- Çevre
- Tüm toplum
Her bir grubun ortaya konulması ile hangi örgüt yapısının uygun olacağı ortaya çıkar.
Şebeke Örgütler:
Tanımı: Şebeke örgütlerin tanımı çeşitli uzmanlar tarafından çeşitli şekillerde yapılmıştır. Bu çeşitliliğin ve farklılığın sebebi ise şebeke örgütlerin amaç, süreç ve yapı unsurları gibi farklı yönlerden ele alınıp tanımlanmasıdır. yapısal olarak şebeke örgüt modelidir. Ortak yatırımlar önemlidir, çünkü iletişim ve etkin yönetim yaratır. Bir şebeke örgüt hem işletme birimleri içerisinde hem de dışsal birimler arasında saydam sınırlar meydana getirir. Yönetim daha az hiyerarsik olur, böylece daha yüksek derede, soyut yerel ve uzmanlaşmış teknik bilgi meydana gelir. Görevler daha çok projeye dayalıdır ve daha az fonksiyoneldir.
Şebeke örgütler bir mal veya hizmet üretmek için iki veya daha fazla kuruluşun aralarında işbölümüne giderek uzun süreli işbirliğine yönelmelerinden ortaya çıkan örgüt modelidir. Aralarında herhangi bir hiyerarşik üstünlük yoktur. Şebeke (network) örgütlerin yönetimi “7” il***e dayanır:
- Staretejik yönetimle yeniden yapılanma
- Örgüt yapısının yatay bir anlayışla tasarımı
- Entegral iş sorumluluklarının delege edilmesi
- Müşteri ve tedarikçilerin şebeke bileşeni olarak algılanması
- Fonksiyonel ve operasyonel sorumlulukların stratejik entegrasyonu
- Şebeke birimlerinin yönetim süreçleri üzerinde ağırlıklı etkiye sahip olması
- Katılımcılık ve iç girişimciliğe önem vermek.
Şebeke Örgütlerin Özellikleri:
- Hiyerarşik kademeden uzak yatay ilişkiler esaslı birimlerden oluşmaktadır
- Ortak girişim ve dış kaynaklardan yararlanma sayesinde meydana gelen örgütlerdir
- Yaratıcılığın ön planda olduğu, esnek bir yapı hakimdir
- Şebeke örgütte temel faaliyetlerden her biri ayrı bir yönetim altında çalışan ayrı bir örgütün konusudur
- Şebeke örgütte işletmeler hem yardımlaşma hem de rekabet içindedirler. Yani işletmeler hem nihai müşteriye zamanında, ucuz ve kaliteli hizmet sunmak için yardımlaşmak (cooperation), hem de kendi çıkarlarını korumak (competition) zorundadırlar. Bu durumu ifade etmek için bazen bu iki terim birleştirerek “co-opetition” terimi kullanılır.
- şebeke örgütler ayrıca işin değişik bölümlerini yapmak için küçük ve orta boy işletmelerin bir araya gelerek oluşturdukları görev gruplarıdır (task forces)
- Şebeke örgütteki farklı işletmeler arasında yapılan alışverişte pazar fiyatları esas alınır.
Şebeke Örgüt – Klasik Örgüt Yapısı Karşılaştırılması:
- Klasik örgüt yapısında birey bazında, şebekeörgütlerde işletme bazında iş bölümü gerçekleşir
- Klasik örgüt yapısında personel arasında emir-komuta şeklindeki di*** ilişkiler ve hiyerarşik kontrol, şebekeörgütlerde ise üye işletmeler arasında yatay ilişkiler ve karşılıklı kontrol esastır.
- Klasik örgüt yapısında gücün kaynağı “meşru olma” ve belirli bir pozisyona sahip olma, şebekeörgütlerde ise bilgidir.
- Klasik örgütlerde tepe yöneticiler tarafından sağlanan koordinasyon şebekeörgütlerde aracı işletme tarafından gerçekleşir.
- Klasik örgütlerde güven bireyler arasında ve çok önemli bir unsur değildir, şebekeörgütlerde işletmeler arası güven en önemli husustur
- Klasik örgütlerin kitle üretim sistemi, tek amaçlı ve programlanamayan makineler, niteliksiz iş gücü iken şebekeörgütlerde yerini küçük ve çeşitlemiş pazara uygun çok amaçlı makineler ve nitelikli işgücü kullanılan esnek üretim sistemine bırakmıştır.
Şebeke Örgüt Türleri
a) Dahili Şebeke Örgüt: Bu tür organizasyonda, bir işletme bünyesindeki temel faaliyetler farklı işletmelerin konusu olmakta, ancak kaynakların tümü yine aynı bünyede kalmaktadır. İşletmenin üst yönetimi sadece bu farklı işletmelerin faaliyetlerini koordine etmek görevini yapmaktadır. Belli bir faaliyette uzmanlaşan her işletme, piyasa disiplini içinde diğer işletmelerle input-output (girdi-çıktı) alışverişi içine girmektedir. Ana şirket tüm alt şirketlere finansal hedefler belirtir ve bu hedeflere ulaşıldıkça alt şirketlerin faaliyetleri devam eder, aksi taktirde ana şirket ihtiyacını piyasadan ve bünye dışından sağlar. Alt şirketler aralarındaki alış-verişi piyasa şartlarına uygun olarak devam ettirdikleri için örgüt bünyesinde tüm faaliyetler bir piyasa disiplini altında devam eder.
* Holdingler dahili şebeke örgütlere en iyi örnektir.
Dengeli Şebeke Örgütleri: Uzun dönemli ilişkiler için birleşmiş dış tedarikçiler ve ona Firmadan oluşur. Bunlar ana Firmaya deneyim katarlar. Şebe***e dahil olan firmalar tek büyük bir ana firma etrafında birleşmişlerdir.
Dahili şebeke örgütü farkı, belirli bir mal veya hizmeti üretmek için gerekli olan kaynakların birbirinden tamamen bağımsız olan işletmelerin bünyesinde olmasıdır. Bu şebekedeki tüm organizasyonlar yönetim ve sahiplik olarak birbirinden bağımsızdır. Bu işletmeler sadece belli bir mamul, iş veya hizmet üretimi için bir alışveriş içindedir. Koordinatör bir ana firma vardır, diğer firmalar bu koordinasyon altında çalışırlar.
Burada görülen esneklik şebeke organizasyon yapılaırnın en önemli özelliğidir.
• Japon Keiretsülar dengeli şebeke örgütlere en iyi örnektir.
Dengeli Şebeke Örgüt
Dinamik Şebeke Örgütleri: Bu şebeke organizasyonda belirli özellikleri olan firmalar geçici anlaşmalarla genelde lider veya organizatör firma etrafında toplanırlar. Her firma bağımsızdır ve belli bir proje veya fırsat için bir araya gelirler.
Dinamik şebekeörgütlerde lider işletme yoktur, işletmeler kendi içlerinde koordinasyon sağlar ve diğer işletmelerle alışveriş içine girerler. Her biri belli bir konuda uzmanlaşmış bağımsız işletmeler, kendi hedef ve çıkarları doğrultusunda herhangi bir organizatör işletmenin koordinasyonu altında bir şebeke oluşturmaktadır.
Bu yapıda işletmeler arasındaki ilişkiler, merkezi bir plan veya koordinasyona göre değil piyasa mekanizamasına göre oluşmaktadır. Organizatör firma daha uygun şartlarla mal veya hizmet temin edebiliyorsa, yani bir satıcı şebe***e dahil olabilir.
* Ortak girişimler dinamik şebeke örgüte en iyi örnektir.
Dinamik Şebeke Örgüt
Ortak Yatırım (Jaint Venture)
İki veya daha fazla işletmenin ortak bir şekilde yeni bir işletme kurup, sahip olmalarıyla gerçekleşmektedir. Kurulan yeni işletmeye Joint Venture denmektedir. Joint Venture gibi uluslar arası ortaklıklar, belirli pazara girmenin kolay, hatta bazen tek yoludur. Çok uluslu işletmeler temelde böyle anlaşmalar yaparak yerel ortak aracılığıyla evsahibi ülkedeki çevresel koşullar hakkında daha kolay bilgi elde ederek yatırım riskini de azaltabilirler.
Ortak Yatırım: Yeni bir işe girmenin yüksek riskini azaltır, küçük işletmelere büyük işletmelerle rekabet gücü kazandırır, yeni teknolojileri kolayca elde edebilme imkanı verir. Bu birleşmeden sonra organizasyonların her ikisinin de yapısı değişir.
Keiretsu:Japonya’nın en büyük endüstriyel grubuna verilen addır. Genelde bu grupta baskın olan büyük bir üreticidir veya bankadır. Keiretsu olan büyük bir üreticidir veya bankadır. Keiretsu üyeleri marka ismini paylaşırlar. Bu yüzden bir takım kredilere ulaşmaları daha kolay olur ve de devralınmaları daha daha zordur. Bu yapıda bir grup işletme entegre olmuştur, birbiri ile sıkı işbirliği içinde çalışırlar. Keiretsular yapı itibari ile çok büyük bir şebeke yapıyı oluştururlar. Bu şebeke yapı di*** ve yatay olarak entegre olmuş bir yapıdır.
Buna en iyi örnek Mitsubishi’dir.
Ayrıca ilk Japonya’da oluşan bir organizasyon yapısı olmasına rağmen Keiretsu’lar Amerikan firmaları tarafından da kullanılmaktadır.
Şebeke Örgütlerin Avantajları
- Az sermaye ile sabit yatırım yapmadan kazanç sağlama
- Temel yetenek üzerinde odaklaşma
- Kaynakları temel yetenek doğrultusunda etkin bir biçimde kullanma
- Personelin potansiyelini maksimuma çıkartma
- İşgücü esnekliğini sağlama
- Teknolojik yenilikleri daha kolay izleme
- Kalite, maliyet açısından maksimum faydayı sağlayacak, ulusal ve uluslar arası platformda faaliyet gösteren ortaklarla çalışma imkanı.
- Yeni dağıtım kanallarında yararlanma ve yeni pazarlara ulaşma.
- Dış kaynak bulmayı kolaylaştırma
- Öğrenen örgütlere dönüşümü mümkün kılma
- Esneklik ve sinerjiden yararlanmayı sağlama
- Küçülerek büyümeyi mümkün kılma
Şebeke örgütlerin bu avantajlardan yararlanmaları içinde bazı koşulların gerçekleşmesi zorunludur. En önemli olan etkin bir haberleşme sistemi kurulmalı ve tüm işletmeler arasında sağlam bir koordinasyon olmalıdır.
Şebeke örgüt işletmeleri arasındaki bilgi akışının ve haberleşmenin di***, yatay ve çapraz şekilde sürekli olması gerekmektedir.
Ayrıca şebeke örgütte yer alan her bir işletmenin kendi temel yeteneğini doğru biçimde belirlemiş olması gerekmektedir.
İşletmelerin arasında kültür farkının minimuma indirilmiş olması gerekmektedir. Ve de şebeke örgüt üyesi işletmelerin arasındaki güvenin tüm ortaklık boyunca eksilmeden tam sürmesi şebeke örgütün devamı için en önemli unsurdur.
8. ŞEBEKE ÖRGÜTLERİN DEZAVANTAJLARI
Buraya kadar yapılan açıklamalar ışığında şebeke örgütlerinin yaratabileceği dezavantajlar şöyle özetlenebilir.
- Karşılıklı güven konusunu aşırı vurgulaması,
- Kültürel uyum problemleri,
- İletişim ve koordinasyondaki en ufak bir probleme karşı aşırı duyarlılık,
- Farklı ülkelere ait farklı mevzuatın bilinmesini gerektirmesi,
- Ana firmaya aşırı bağımlılık sonucunda yenilikçilik, yeni pazarlara girme fırsatının ve esnekliğin kaybedilmesi,
- Faaliyet üzerindeki kontrolün zorlaşması,
- İşgücü devir hızını arttırması.
Şebekede birlikte çalışılacak şirketi seçerken dikkat edilecek hususlar
Birlikte çalıştığımız şirketin yani iş yaptırdığımız şirketin en çok değer verdiği ve en iyi müşterisi biz olmalıyız. Bu da iyi para ödemek, dürüst davranışlar, yükümlülüklerin hiç aksatılmadan yerine getirilmesi ve karşı tarafın güvenini kazanma, vb. ile sağlanabilir.
Bu şirketlerin, hem finansal açıdan hem de fiziki bünyelerinin çok sağlıklı olması ihmal edilmemeli. Çünkü daha kendi içinde sorunlarını giderememiş şirketin hiç kimseye faydası olmaz. Bu haliyle yeni teknolojiler geliştirip hizmet vermesi de düşünülemez.
Şebekedeki diğer şirketlerle iletişim hiçbir zaman kopartılmamalı ve işin en iyisinin en iyisi istenilmelidir. İşi, ilk yapışlarında doğru yapanlar tercih edilmeli. Nedeni de ancak bu şekilde rekabet avantajı muhafaza edilebilir.
SONUÇ
Küreselleşmenin hızlandığı bir dönemde, teknolojik gelişmeler her geçen gün yeni bir boyut kazanmakta, müşteri ihtiyaçları sürekli değişmektedir.
Bu hızlı değişme ve gelişme bizim bildiğimiz işletme yapılarım zorlamakta ve çoğu kez bu örgütler yetersiz kalmakta idi. Zaten bir işletmede tek başına sürekli olarak değişen müşteri ihtiyaçlarını karşılaması ve rekabet avantajını yakalaması mümkün değildir.
Bunun için işletmeler örgüt yapılarını ve yönetim biçimlerini gözden geçirmek için rekabet avantajını ve müşteri ihtiyaçlarını karşılamak için birlikler oluşturma yönüne gitmişlerdir. Bunun sonucunda da farklı örgütsel yapılar gündeme geldi. Bu doğrultuda şebeke ve sanal örgütler ortaya çıkmıştır. Bu örgütler, bir ihtiyacı karşılamak ve yeni gereksinimleri karşılamak için geliştirilen örgüt yapılan oluyor.
Global pazarlarda rekabet edebilmek için işletmeler, hantallıklarından sıyrılıp, etkin oldukları alanda esnek işletmeler haline gelmek zorunda kaldılar. Büyük işletmeler değişikliklere daha çabuk adapte olabilmek için hiyerarşik düzendeki yönetim kademelerini azaltarak küçülmeye gittiler.
Bu sayede işletmeler; uzman oldukları esas işi yaptıkları için, global pazarlarda da daha iyi rekabet edebilme imkanına kavuştular. Tüketici isteklerine anında cevap verebilecek duruma geldiler.
Zaten birçok işte birden bölgesel veya küresel olunmuyor. Şirketler iyi bir konumda olmak istiyorlarsa, gerçekten büyük bir ihracatçı olmak istiyorlarsa, gerçekten de yabancı yatırım istiyorlarsa, zamanlarım, yeteneklerini ve kaynaklarını daha az sayıda işlere yöneltmeleri gerekir. Bu şekilde işletmeler pazardaki değişikliklere daha hızlı ve kolay uyum sağlarlar, daha etkili verimli çalışırlar.