Tweet
Menkul değerleri değerlendirme modeli olarak tanımlayabileceğimiz bu model, yakın dönemde finans öğretisinde çok önemli bir yer almıştır. Modelin ifade etmek istediği şudur: Sermaye pazarındaki bir menkul değerin beklenen geliri ile riski arasındaki ilişki, ortalama olarak doğrusaldır. Yani denge durumunda, riskli menkul değerlerin etkin bileşimlerinin, gelirlerin beklenen değeri ile riski arasında doğrusal bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Portföyünden daha fazla beklenen gelir sağlamak isteyen kişisel yatırımcının katlanacağı riskte de bir artış olmalıdır.
Menkul değerleri değerlendirme modeli birçok varsayımdan hareket eder. Bunlardan bir kısmı portföy analizinin temelini oluşturan varsayımlardır. Bunlardan başka, modeli kurabilmek için de şu varsayımlara gerek vardır:
1) Bütün yatırımcılar Markowitz farklılaştırması yapanlardır ve etkin bölgeyi elde etme amacındadırlar,
2) Kişiler borçlanma ve borç vermede risksiz faiz oranını kullanmaktadırlar,
3) Kişilerin bekleyişleri homojendir ve bunların hepsi bir dönemlik zaman perspektifinde çalışmaktadırlar,
4) Menkul değerleri alıp satmada hiçbir vergi ve işlem gideri söz konusu değildir,
5) Enflasyon söz konusu değildir ve faiz oranı düzeyinde hiçbir değişiklik yoktur,
6) Etkin bir sermaye pazarı söz konusudur.
Model, bu varsayımlardan hareketle, iki belli başlı doğrusal ilişki oluşturur: Bunlardan sermaye pazarı doğrusu, beklenen gelir ile toplam risk arasındaki doğrusal ilişkiyi temsil eder ve üzerinde sadece etkin portföyler bulunur. Fakat kişisel yatırımcı tek bir menkul değere yatırım yapacaksa, bunun toplam riskiyle ilgili olmamalıdır. Toplam riskin sistematik olmayan kısmı, birkaç farklı menkul değer elde bulundurmakla kolayca giderilebilir. Sistematik risk pazardaki bütün pay senetlerini etkilediği için, bu riskin çeşitlendirme ile giderilmesi zordur.
Bu olgudan hareketle elde edilen ikinci doğrusal ilişkiyi menkul değer pazar doğrusu simgeler ve pazardaki her menkul değer için, sistematik riskine uygun olarak, denge beklenen gelirin ne olması gerektiğini ifade eder. Yani menkul değer pazar doğrusu bir menkul değer veya portföy için, beklenen gelir ile bir sistematik risk arasındaki doğrusal ilişkiyi gösterir. Sermaye pazarı doğrusu sadece etkin portföyleri kapsarken, menkul değer pazar doğrusu, etkin olmayan portföyler ile tek tek menkul değerleri de analiz eder.
Kişisel yatırımcı, elindeki portföyün bir özelliği olarak çeşitlendirme sayesinde birçok riskten kaçınabildiği halde ekonomik hayattaki dalgalanmalardan kendini koruyamamaktadır. Böylece çeşitlendirme ile birtakım riskler ortadan kaldırılabilirken, menkul değerlerin getiri oranının ekonomik hayata duyarlığı, onun riskinin seviyesini belirlemede en önemli etmen olmaktadır. Menkul değerlerin pazar fiyatları, beklenen gelir ile sistematik risk arasında doğrusal bir ilişki oluşana kadar oynama gösterecektir. Böylece ekonomik hayattan etkilenmeyen menkul değerler pür faiz oranı düzeyinde getiri sağlarken, etkilenen menkul değerler de daha yüksek oranlarda getiri sağlayacaktır.
Kişisel yatırımcılar, veri bir beklenen gelir düzeyi için katlanacakları riski en düşük düzeye indirecek menkul değerleri bulma çabasında olacaklar ve dolayısıyla dikkatlerini sistematik riski yoğunlaştıracaklardır.
Böylece yatırımcıların sistematik riskte düşük olan menkul değere talepleri artacağı gibi, bunların fiyatları da artacaktır. Buna karşılık sistematik riski yüksek olan menkul değerlerde talep azalışı ve fiyat düşüşleri görülecektir.
Dolayısıyla sistematik riski düşük olan menkul değerlerin beklenen getirileri (artan fiyatları nedeniyle) düşerken, yüksek sistematik riski olanların beklenen getirileri (düşük fiyatları nedeniyle) yükselecektir.
Yani yüksek sistematik riski olan menkul değerlerin fiyatlarının düşüşü, yatırımcı kişilerin bu yüksek riski kabul etmeye razı olabilecekleri bir beklenen gelir düzeyine ulaşıncaya kadar devam edecektir. Bu fiyat düzeyi ve beklenen gelir, söz konusu risk sınıfı için denge fiyatı ve denge beklenen geliri oluşturacaktır.
Menkul değerleri değerlendirme modeli, yukarda sayılan gerçekçi olmayan varsayımlardan hareketle kurulmuş olması nedeniyle, ilk bakışta cesaret kırıcı bir faktör gibi görülmektedir. Buna rağmen model, sermaye pazarında gözlenen tutumların birçok kısmını mantıklı bir şekilde açıklamakta, bugüne kadar açıklanamamış “çeşitlendirme” gibi uygulamaları çözümlemekte ve fiyat ile getiriler dengeden önemli ölçüde sapma gösterdikleri takdirde, bunların takip etmeleri gereken yön hakkında gerçekçi öneriler getirmektedir.
Menkul değerleri değerlendirme modeli birçok varsayımdan hareket eder. Bunlardan bir kısmı portföy analizinin temelini oluşturan varsayımlardır. Bunlardan başka, modeli kurabilmek için de şu varsayımlara gerek vardır:
1) Bütün yatırımcılar Markowitz farklılaştırması yapanlardır ve etkin bölgeyi elde etme amacındadırlar,
2) Kişiler borçlanma ve borç vermede risksiz faiz oranını kullanmaktadırlar,
3) Kişilerin bekleyişleri homojendir ve bunların hepsi bir dönemlik zaman perspektifinde çalışmaktadırlar,
4) Menkul değerleri alıp satmada hiçbir vergi ve işlem gideri söz konusu değildir,
5) Enflasyon söz konusu değildir ve faiz oranı düzeyinde hiçbir değişiklik yoktur,
6) Etkin bir sermaye pazarı söz konusudur.
Model, bu varsayımlardan hareketle, iki belli başlı doğrusal ilişki oluşturur: Bunlardan sermaye pazarı doğrusu, beklenen gelir ile toplam risk arasındaki doğrusal ilişkiyi temsil eder ve üzerinde sadece etkin portföyler bulunur. Fakat kişisel yatırımcı tek bir menkul değere yatırım yapacaksa, bunun toplam riskiyle ilgili olmamalıdır. Toplam riskin sistematik olmayan kısmı, birkaç farklı menkul değer elde bulundurmakla kolayca giderilebilir. Sistematik risk pazardaki bütün pay senetlerini etkilediği için, bu riskin çeşitlendirme ile giderilmesi zordur.
Bu olgudan hareketle elde edilen ikinci doğrusal ilişkiyi menkul değer pazar doğrusu simgeler ve pazardaki her menkul değer için, sistematik riskine uygun olarak, denge beklenen gelirin ne olması gerektiğini ifade eder. Yani menkul değer pazar doğrusu bir menkul değer veya portföy için, beklenen gelir ile bir sistematik risk arasındaki doğrusal ilişkiyi gösterir. Sermaye pazarı doğrusu sadece etkin portföyleri kapsarken, menkul değer pazar doğrusu, etkin olmayan portföyler ile tek tek menkul değerleri de analiz eder.
Kişisel yatırımcı, elindeki portföyün bir özelliği olarak çeşitlendirme sayesinde birçok riskten kaçınabildiği halde ekonomik hayattaki dalgalanmalardan kendini koruyamamaktadır. Böylece çeşitlendirme ile birtakım riskler ortadan kaldırılabilirken, menkul değerlerin getiri oranının ekonomik hayata duyarlığı, onun riskinin seviyesini belirlemede en önemli etmen olmaktadır. Menkul değerlerin pazar fiyatları, beklenen gelir ile sistematik risk arasında doğrusal bir ilişki oluşana kadar oynama gösterecektir. Böylece ekonomik hayattan etkilenmeyen menkul değerler pür faiz oranı düzeyinde getiri sağlarken, etkilenen menkul değerler de daha yüksek oranlarda getiri sağlayacaktır.
Kişisel yatırımcılar, veri bir beklenen gelir düzeyi için katlanacakları riski en düşük düzeye indirecek menkul değerleri bulma çabasında olacaklar ve dolayısıyla dikkatlerini sistematik riski yoğunlaştıracaklardır.
Böylece yatırımcıların sistematik riskte düşük olan menkul değere talepleri artacağı gibi, bunların fiyatları da artacaktır. Buna karşılık sistematik riski yüksek olan menkul değerlerde talep azalışı ve fiyat düşüşleri görülecektir.
Dolayısıyla sistematik riski düşük olan menkul değerlerin beklenen getirileri (artan fiyatları nedeniyle) düşerken, yüksek sistematik riski olanların beklenen getirileri (düşük fiyatları nedeniyle) yükselecektir.
Yani yüksek sistematik riski olan menkul değerlerin fiyatlarının düşüşü, yatırımcı kişilerin bu yüksek riski kabul etmeye razı olabilecekleri bir beklenen gelir düzeyine ulaşıncaya kadar devam edecektir. Bu fiyat düzeyi ve beklenen gelir, söz konusu risk sınıfı için denge fiyatı ve denge beklenen geliri oluşturacaktır.
Menkul değerleri değerlendirme modeli, yukarda sayılan gerçekçi olmayan varsayımlardan hareketle kurulmuş olması nedeniyle, ilk bakışta cesaret kırıcı bir faktör gibi görülmektedir. Buna rağmen model, sermaye pazarında gözlenen tutumların birçok kısmını mantıklı bir şekilde açıklamakta, bugüne kadar açıklanamamış “çeşitlendirme” gibi uygulamaları çözümlemekte ve fiyat ile getiriler dengeden önemli ölçüde sapma gösterdikleri takdirde, bunların takip etmeleri gereken yön hakkında gerçekçi öneriler getirmektedir.