Tweet
İktisadi faaliyet hacminde, zaman içinde tekrarlayan iniş ve çıkışlara denir. Özel girişimin ve pazar ekonomisinin gelişmesini izleyerek kapitalist ülkelerde görülmeye başlanmıştır. 19.yy’ın ortasından itibaren de tekrarların devresel nitelik taşıdığı anlaşılmıştır.
İktisadi faaliyet hacminde kısa sürede (3-4 yıl) tekrarlanan iniş çıkışlara Kitchen dalgaları , orta sürede (10-12 yıl) tekrarlanan iniş çıkışlara Juglar dalgaları, uzun sürede tekrarlananlara da Kondratief dalgaları denir. Konjonktür dalgası terimi genellikle Juglar dalgalarıyla eş anlamlı kullanılır.
Bir konjonktür dalgasının özelliği, ekonomideki başlıca iktisadi değişkenlerin aynı yönde yığımlı olarak kendi “moment”iyle değişmesi, bu değişmenin sonunda, hareketi tersine çevirecek güçlerin çekirdeğini içerdiği için, bir yöndeki yığımlı sürecin yerini aksi yöndeki yığımlı sürece bırakmasıdır. Öyle ki, daralma biçimindeki bir yığımlı değişme, bir süre sonra kendi harekete geçirdiği güçlerle genişleme yönünde ya da genişleme biçimindeki bir yığımlı değişme daralma yönünde süreci başlatır. Konjonktür dalgasını arızi nedenlerle milli gelir değişmesinden ayıran, bu iki temel özelliğidir. Bunun dışında, her konjonktür dalgası farklı şiddette olabileceği gibi, kapsadığı süre de farklı olabilir. Ancak, her dalganışı dört aşamadan geçtiği kabul edilir:
1) Dip: Konjonktürün “dip” aşaması şiddetliyse buna depresyon denir. Bu aşamada milli gelir düzeyi ve istihdam hacmi, tüketici talebi yatırım talebi ekonominin mal ve hizmet üretme kapasitesine oranla düşüktür; dolayısıyla, âtıl kapasite oranı yüksektir. Kârlar düşüktür; hattâ negatif olabilir. Beklentiler karamsar olduğu için girişimciler yeni yatırımların rizikosunu üstlenmez. Bankaların ve mali kurumların elinde âtıl fonlar vardır.
2) Genişleme: Bu aşamada gelir, istihdam, tüketim ve yatırım harcamaları artar. Beklentiler iyimserdir; kârlar artmaktadır.Üretim, ekonomide âtıl işgücü, âtıl kapasite ve âtıl fonlar bulunduğu için, darboğazlara girmeden artar.
3) Doruk: Konjonktürün doruk noktasında işgücü, malzeme, teçhizat alanlarında darboğazlar başlar. Darboğazları aşmak için yapılacak yatırımların sonuç vermesi zaman alır. Aradaki zaman süresinde ücretler ve fiyatlar artar; aynı zamanda, artan yatırımlar dolayısıyla yatırım fonları kıtlaştığı için, faiz hadleri de yükselir. Mal darlıkları stok yatırımlarını da kârlı hale getirir.
4) Daralma : Bu aşamada, genişleme aşamasındaki süreç tersine döner. Çok zaman, çarpan ve hızlandıran mekanizmasının karşılıklı etkileşmelerinin ekonomideki yığımlı hareket lerin nedeni olduğu kabul edilir. Dip ve doruk noktaları da, yaşanan süreci tersine çevirecek etkenlerin içerildiği aşamalardır.
Konjonktür dalgalarını açıklamak için çok sayıda teori kurulmuştur. Bugün söz konusu teoriler düşünce tarihinin bir parçası olmuştur. Yapılan istatistiki araştırmalar ve yaşanan deneyler, bu dalgaların tek ya da tek gruba sokulabilecek bir nedeni olmadığını göstermektedir.
Bugün, artık birçok iktisatçı, eğer bir ekonomide yığımlı hareket ve bu hareketlerdeki kendi kendine tersine döndürme eğilimi varsa, herhangi bir olayın bir konjonktür dalgasını başlatabileceğini kabul etmektedir. Bu olay bir savaş olabilir; yeni bir teknik buluşun uygulanması olabilir; politik nedenlerle beklentilerin değişmesi olabil olabilir, vb... Uyarılmış veya otonom nitelikteki bu gibi etkenler, bir konjonktür dalgasını başlatabileceği gibi, başlamış olanın düzenli gidişini de bozabilir, örneğin daralmayı genişlemeye dönüştürülebilir.
Dalgalar, iç yapıları yönünden de birbirlerine benzemez: Bazen darboğaz bir hammadde ve onun fiyat artışı olabilir. Son yaşanan petrol krizi buna örnektir. Bazen, mali kriz çok şiddetlidir ve zincirleme banka iflasları, sermaye piyasasında çöküşler gözlenir: 1929 Depresyonu buna örnektir. Bu örnekler çoğaltılabilir.
Ancak, bütün bu örneklerden çıkan sonuç, konjonktür dalgalarının basit nedensellik ilişkileriyle açıklanamayan karmaşık tarihsel olaylar niteliği taşıdığıdır. Konjonktür dalgalarının anlaşılmasına W.C. Mitchell, yaptığı istatistiki araştırmalarla büyük katkıda bulunmuştur.
İktisadi faaliyet hacminde kısa sürede (3-4 yıl) tekrarlanan iniş çıkışlara Kitchen dalgaları , orta sürede (10-12 yıl) tekrarlanan iniş çıkışlara Juglar dalgaları, uzun sürede tekrarlananlara da Kondratief dalgaları denir. Konjonktür dalgası terimi genellikle Juglar dalgalarıyla eş anlamlı kullanılır.
Bir konjonktür dalgasının özelliği, ekonomideki başlıca iktisadi değişkenlerin aynı yönde yığımlı olarak kendi “moment”iyle değişmesi, bu değişmenin sonunda, hareketi tersine çevirecek güçlerin çekirdeğini içerdiği için, bir yöndeki yığımlı sürecin yerini aksi yöndeki yığımlı sürece bırakmasıdır. Öyle ki, daralma biçimindeki bir yığımlı değişme, bir süre sonra kendi harekete geçirdiği güçlerle genişleme yönünde ya da genişleme biçimindeki bir yığımlı değişme daralma yönünde süreci başlatır. Konjonktür dalgasını arızi nedenlerle milli gelir değişmesinden ayıran, bu iki temel özelliğidir. Bunun dışında, her konjonktür dalgası farklı şiddette olabileceği gibi, kapsadığı süre de farklı olabilir. Ancak, her dalganışı dört aşamadan geçtiği kabul edilir:
1) Dip: Konjonktürün “dip” aşaması şiddetliyse buna depresyon denir. Bu aşamada milli gelir düzeyi ve istihdam hacmi, tüketici talebi yatırım talebi ekonominin mal ve hizmet üretme kapasitesine oranla düşüktür; dolayısıyla, âtıl kapasite oranı yüksektir. Kârlar düşüktür; hattâ negatif olabilir. Beklentiler karamsar olduğu için girişimciler yeni yatırımların rizikosunu üstlenmez. Bankaların ve mali kurumların elinde âtıl fonlar vardır.
2) Genişleme: Bu aşamada gelir, istihdam, tüketim ve yatırım harcamaları artar. Beklentiler iyimserdir; kârlar artmaktadır.Üretim, ekonomide âtıl işgücü, âtıl kapasite ve âtıl fonlar bulunduğu için, darboğazlara girmeden artar.
3) Doruk: Konjonktürün doruk noktasında işgücü, malzeme, teçhizat alanlarında darboğazlar başlar. Darboğazları aşmak için yapılacak yatırımların sonuç vermesi zaman alır. Aradaki zaman süresinde ücretler ve fiyatlar artar; aynı zamanda, artan yatırımlar dolayısıyla yatırım fonları kıtlaştığı için, faiz hadleri de yükselir. Mal darlıkları stok yatırımlarını da kârlı hale getirir.
4) Daralma : Bu aşamada, genişleme aşamasındaki süreç tersine döner. Çok zaman, çarpan ve hızlandıran mekanizmasının karşılıklı etkileşmelerinin ekonomideki yığımlı hareket lerin nedeni olduğu kabul edilir. Dip ve doruk noktaları da, yaşanan süreci tersine çevirecek etkenlerin içerildiği aşamalardır.
Konjonktür dalgalarını açıklamak için çok sayıda teori kurulmuştur. Bugün söz konusu teoriler düşünce tarihinin bir parçası olmuştur. Yapılan istatistiki araştırmalar ve yaşanan deneyler, bu dalgaların tek ya da tek gruba sokulabilecek bir nedeni olmadığını göstermektedir.
Bugün, artık birçok iktisatçı, eğer bir ekonomide yığımlı hareket ve bu hareketlerdeki kendi kendine tersine döndürme eğilimi varsa, herhangi bir olayın bir konjonktür dalgasını başlatabileceğini kabul etmektedir. Bu olay bir savaş olabilir; yeni bir teknik buluşun uygulanması olabilir; politik nedenlerle beklentilerin değişmesi olabil olabilir, vb... Uyarılmış veya otonom nitelikteki bu gibi etkenler, bir konjonktür dalgasını başlatabileceği gibi, başlamış olanın düzenli gidişini de bozabilir, örneğin daralmayı genişlemeye dönüştürülebilir.
Dalgalar, iç yapıları yönünden de birbirlerine benzemez: Bazen darboğaz bir hammadde ve onun fiyat artışı olabilir. Son yaşanan petrol krizi buna örnektir. Bazen, mali kriz çok şiddetlidir ve zincirleme banka iflasları, sermaye piyasasında çöküşler gözlenir: 1929 Depresyonu buna örnektir. Bu örnekler çoğaltılabilir.
Ancak, bütün bu örneklerden çıkan sonuç, konjonktür dalgalarının basit nedensellik ilişkileriyle açıklanamayan karmaşık tarihsel olaylar niteliği taşıdığıdır. Konjonktür dalgalarının anlaşılmasına W.C. Mitchell, yaptığı istatistiki araştırmalarla büyük katkıda bulunmuştur.