Tweet
***nes Sonrası Ekonomi
Modern makro ekonomi teorisi beş ayrı analitik, felsefi ve siyasi kolda gelişmiştir. Bu farklı analitik görüş, nispeten türdeş sayılabilecek beş düşünce akımına ayrılmaktadır:
1. Parasalcı-Neoklasik akım : Ekonomik sistemi dar, tekçi bir görüş açısından inceler. Fikir Merkezi Chicago Üniversitesi’dir. Temel görüşlerinde daima Milton Friedman’ın izlerine rastlanmaktadır.
2. Neoklasik Sentezci ***NES’çi akım: Önceki akıma göre daha geniş yelpazesi olan birçok görüş bu akımda temsil edilmektedir. Bu akım tarafından geliştirilmiş modeller arasında Samuelson ve Solow’un neoklasik sermaye teorileri ile Patinkin, Hicks ve Tobin’in porfolyo ve genel denge teorileri yer almaktadır.
3. ***NES’çi Akım: Bu akıma bağlı olanlar, ***nes’in istihdam, büyüme ve para konularındaki orijinal görüşlerini geliştirme girişiminde bulunan ve çok küçük bir grup oluşturan iktisatçılardır. Harrod, Shackle, Weintraub, Minsky ve Davidson’dur.
4. Neo
**NES’çi akım: İngiltere’de Cambridge Üniversitesi’nde toplanmış bulunan küçük fakat önemli bir grup, ***nes’in reel-sektör analizini Ricardo, Marx ve Kalecki’nin büyüme ve bölüşüm teorilerine aşılamaya çalışmışlardır. Bu akımın liderleri Robinson, Kaldor, Pasinetti ve Sraffa’dır.
5. Sosyalist-Radikal akım: Galbraith gibi ortanın solundaki liberalleri, Marksistleri ve yeni-radikal ekonomistleri içine alan bu akıma bağlı olanlar iki özellikte birleşmektedirler:
a) Ortanın sağındaki iktisatçıların çoğunluğu, sosyalist radikal akımın görüşlerini bilim dışı saymakta ve sofistike iktisat literatüründe ciddi bir tartışmaya değer görmemektedirler.
b) Bu akıma bağlı olanlar, normal piyasa süreçleriyle ya da genel makro-ekonomik politikalarla yanlışları düzeltilemeyen prodüktif sektörlerin sosyalizasyonunu savunmaktadırlar.
Radikal-sosyalist akıma bağlı olanlar, ***nes’ten kaynaklandıklarını kabul etmemektedirler. Üstelik para teorisi hakkında çok az şey söylemektedirler. Bunlar, kapitalist ekonomilerin amaçları ve iktisadi büyüme yolu hakkında temel bazı sorular sormuşlardır. Ortanın sağındaki akımlar bu tür incelemeleri ele almaktan kaçınmaktadırlar.
***nesyenizm
Yirminci yüzyılın en etkili iktisatçısı olduğu kabul edilen ünlü İngiliz iktisatçı Lord John Maynard ***nes'in (1883-1946) iktisadi görüşlerinin ve iktisat politikası önerilerinin savunulmasını ifade eden bir kavram.
***nes'in ana ilgisi işsizliğin sebeplerini açıklamak ve işsizliği giderecek çareleri aramak olmuştur. Bu çabaları sonucunda ***nes 20. Yüzyılın en büyük makro iktisat teorisini geliştirmiştir. Geleneksel iktisat teorisi işsizliği iş çevriminin (trade cycle) aşağı yöneldiği durumlarda ücretlerin katı olmasına bağlamıştır. O yüzden işsizliğin çözümü ücretleri azaltmak ve böylece müteşebbisleri daha fazla kar imkanı ümidiyle daha fazla yatırım yapmaya teşvik etmektir.
***nes bu görüşe karşı çıkmıştır. O'na göre, ücretlerin azaltılması ekonominin ana teşviklerinden biri olan toplam talebi azaltacak ve daha fazla işsizliğe sebep olacaktır. ***nes, ücretlerin azaltılması yerine hükümetin, mesela alt yapı yatırımlarına hız vererek, talebi teşvik etmesini savunmuş ve bunu haklılaştıracak bir teori geliştirmiştir. Esas itibariyle The General Theory of Employment, Interest and Money (1936) adlı kitabında bu teoriyi geliştiren ***nes, sadece işsizlik değil, para, faiz ve yatırım meseleleriyle de meşgul olmuştur.
***nes'in teorisi siyaset üzerinde eşine az rastlanır bir tesir bırakmakla kalmamış, iktisatta da adeta devir açmıştır. O kadar ki, felsefede Kant'ın oynadığı rolün iktisatta ***nes tarafından oynandığını ve iktisatın ***nes öncesi ve ***nes sonrası diye ayrılabileceğini söylemek belki de abartma olmayacaktır. ***nes'in iktisattaki yeri tartışmalıdır.
Geniş anlamda liberal gelenek içinde yer aldığım söyleyenler, yazarın mikro (bireyler ve hane-halkı-şirket) seviyesinde üretim araçlarının özel mülkiyet altında olmasını kabul etmesini ve serbest mübadeleye taraftar olmasını buna gerekçe olarak göstermektedir. Buna karşılık, daha başka bazı yazarlar, Mantın değil ***nes'in piyasa ekonomisi fikrine zarar verdiğini ifade etmektedir. Çünkü O, kapitalizmin kendi kendine dengeye gelemeyeceği, dışardan gelen (hükümetin yaptığı) müdahalelere muhtaç olduğu fikrini yaymış ve müdahaleciliğin yolunu açmıştır.
***nes'in yaptığı, piyasa ekonomisini savunmak değil, en fazla karma ekonomiyi savunmaktır. Daha solda yer alan yazarlar ise ***nes'i çöküşü mukadder olan kapitalizmi krizlerden çıkarmak ve işverenlerin düşen kar oranları gibi kapitalizmin çöküşünü getirecek oluşumları engellemeye çalışmak suretiyle kapitalizmi yaşatmaya çalışan bir yazar olarak görmüştür.
***nes'in fikirleri bir dönem Batı ülkelerine damgasını vurmuştur. Belki her seferinde ***nes'in öngördüğü şekilde değilse de, ***nes'in fikirlerinin teşvikiyle, hükümetler değişik şekillerde gitgide daha fazla ekonomiye müdahale etmişlerdir. Bu müdahaleler işsizliği beklendiği gibi azaltmamış, açık bütçeye, yer yer enflasyona, sürdürülemez bir refah devletine ve böylesine yaygın bir devletin kaçınılmaz olarak yaratacağı sosyal güvenlik açıklarına ve ahlaki tehlikelere yol açmıştır.
Modern makro ekonomi teorisi beş ayrı analitik, felsefi ve siyasi kolda gelişmiştir. Bu farklı analitik görüş, nispeten türdeş sayılabilecek beş düşünce akımına ayrılmaktadır:
1. Parasalcı-Neoklasik akım : Ekonomik sistemi dar, tekçi bir görüş açısından inceler. Fikir Merkezi Chicago Üniversitesi’dir. Temel görüşlerinde daima Milton Friedman’ın izlerine rastlanmaktadır.
2. Neoklasik Sentezci ***NES’çi akım: Önceki akıma göre daha geniş yelpazesi olan birçok görüş bu akımda temsil edilmektedir. Bu akım tarafından geliştirilmiş modeller arasında Samuelson ve Solow’un neoklasik sermaye teorileri ile Patinkin, Hicks ve Tobin’in porfolyo ve genel denge teorileri yer almaktadır.
3. ***NES’çi Akım: Bu akıma bağlı olanlar, ***nes’in istihdam, büyüme ve para konularındaki orijinal görüşlerini geliştirme girişiminde bulunan ve çok küçük bir grup oluşturan iktisatçılardır. Harrod, Shackle, Weintraub, Minsky ve Davidson’dur.
4. Neo
**NES’çi akım: İngiltere’de Cambridge Üniversitesi’nde toplanmış bulunan küçük fakat önemli bir grup, ***nes’in reel-sektör analizini Ricardo, Marx ve Kalecki’nin büyüme ve bölüşüm teorilerine aşılamaya çalışmışlardır. Bu akımın liderleri Robinson, Kaldor, Pasinetti ve Sraffa’dır.5. Sosyalist-Radikal akım: Galbraith gibi ortanın solundaki liberalleri, Marksistleri ve yeni-radikal ekonomistleri içine alan bu akıma bağlı olanlar iki özellikte birleşmektedirler:
a) Ortanın sağındaki iktisatçıların çoğunluğu, sosyalist radikal akımın görüşlerini bilim dışı saymakta ve sofistike iktisat literatüründe ciddi bir tartışmaya değer görmemektedirler.
b) Bu akıma bağlı olanlar, normal piyasa süreçleriyle ya da genel makro-ekonomik politikalarla yanlışları düzeltilemeyen prodüktif sektörlerin sosyalizasyonunu savunmaktadırlar.
Radikal-sosyalist akıma bağlı olanlar, ***nes’ten kaynaklandıklarını kabul etmemektedirler. Üstelik para teorisi hakkında çok az şey söylemektedirler. Bunlar, kapitalist ekonomilerin amaçları ve iktisadi büyüme yolu hakkında temel bazı sorular sormuşlardır. Ortanın sağındaki akımlar bu tür incelemeleri ele almaktan kaçınmaktadırlar.
***nesyenizm
Yirminci yüzyılın en etkili iktisatçısı olduğu kabul edilen ünlü İngiliz iktisatçı Lord John Maynard ***nes'in (1883-1946) iktisadi görüşlerinin ve iktisat politikası önerilerinin savunulmasını ifade eden bir kavram.
***nes'in ana ilgisi işsizliğin sebeplerini açıklamak ve işsizliği giderecek çareleri aramak olmuştur. Bu çabaları sonucunda ***nes 20. Yüzyılın en büyük makro iktisat teorisini geliştirmiştir. Geleneksel iktisat teorisi işsizliği iş çevriminin (trade cycle) aşağı yöneldiği durumlarda ücretlerin katı olmasına bağlamıştır. O yüzden işsizliğin çözümü ücretleri azaltmak ve böylece müteşebbisleri daha fazla kar imkanı ümidiyle daha fazla yatırım yapmaya teşvik etmektir.
***nes bu görüşe karşı çıkmıştır. O'na göre, ücretlerin azaltılması ekonominin ana teşviklerinden biri olan toplam talebi azaltacak ve daha fazla işsizliğe sebep olacaktır. ***nes, ücretlerin azaltılması yerine hükümetin, mesela alt yapı yatırımlarına hız vererek, talebi teşvik etmesini savunmuş ve bunu haklılaştıracak bir teori geliştirmiştir. Esas itibariyle The General Theory of Employment, Interest and Money (1936) adlı kitabında bu teoriyi geliştiren ***nes, sadece işsizlik değil, para, faiz ve yatırım meseleleriyle de meşgul olmuştur.
***nes'in teorisi siyaset üzerinde eşine az rastlanır bir tesir bırakmakla kalmamış, iktisatta da adeta devir açmıştır. O kadar ki, felsefede Kant'ın oynadığı rolün iktisatta ***nes tarafından oynandığını ve iktisatın ***nes öncesi ve ***nes sonrası diye ayrılabileceğini söylemek belki de abartma olmayacaktır. ***nes'in iktisattaki yeri tartışmalıdır.
Geniş anlamda liberal gelenek içinde yer aldığım söyleyenler, yazarın mikro (bireyler ve hane-halkı-şirket) seviyesinde üretim araçlarının özel mülkiyet altında olmasını kabul etmesini ve serbest mübadeleye taraftar olmasını buna gerekçe olarak göstermektedir. Buna karşılık, daha başka bazı yazarlar, Mantın değil ***nes'in piyasa ekonomisi fikrine zarar verdiğini ifade etmektedir. Çünkü O, kapitalizmin kendi kendine dengeye gelemeyeceği, dışardan gelen (hükümetin yaptığı) müdahalelere muhtaç olduğu fikrini yaymış ve müdahaleciliğin yolunu açmıştır.
***nes'in yaptığı, piyasa ekonomisini savunmak değil, en fazla karma ekonomiyi savunmaktır. Daha solda yer alan yazarlar ise ***nes'i çöküşü mukadder olan kapitalizmi krizlerden çıkarmak ve işverenlerin düşen kar oranları gibi kapitalizmin çöküşünü getirecek oluşumları engellemeye çalışmak suretiyle kapitalizmi yaşatmaya çalışan bir yazar olarak görmüştür.
***nes'in fikirleri bir dönem Batı ülkelerine damgasını vurmuştur. Belki her seferinde ***nes'in öngördüğü şekilde değilse de, ***nes'in fikirlerinin teşvikiyle, hükümetler değişik şekillerde gitgide daha fazla ekonomiye müdahale etmişlerdir. Bu müdahaleler işsizliği beklendiği gibi azaltmamış, açık bütçeye, yer yer enflasyona, sürdürülemez bir refah devletine ve böylesine yaygın bir devletin kaçınılmaz olarak yaratacağı sosyal güvenlik açıklarına ve ahlaki tehlikelere yol açmıştır.