Dimmır devresi ...

@ARWEN
Dimmer, şehir şebeke voltajıyla çalışan, genelde aydınlatma sistemlerinde yaygın olarak kullanılmakla beraber, birçok elektrikli cihazlarla gerektiğinde kullanılabilen bir güç ayarlama devresidir. Alternatif akımı sınırlandırarak (direnç göstererek), şebeke voltajının bir kısmının dimmer devresi üzerinde, diğer kısmının da dimmere seri olarak bağlanan elektrikli cihaz üzerinde düşmesini sağlayarak bu elektrikli cihazın istenen güçte çalışmasını sağlamaktadır.

Dimmer devresinin en önemli devre elemanı Triyak'tır. Bu yarı iletken elemanın iletkenliğinin ayarlanması için genelde bir ayarlı dirençten tetikleyici akım alınır. Ayarlı direnç sayesinde istenilen derecede beslenen Triyak, üzerinden geçen akıma o derece iletkenlik-direnç göstererek güç ayarlaması yapılmış olunur.
Kaynak: Delinetciler Paylaşım

Dimmer Işık Kontrol Devresinin Çalışma Prensibi Dimmer Işık Kontrol Devresinin Çalışma Prensibi
Devrenin son şekli

Dimmer devresi ışık şiddetini ayarlayan bir devre olup,220V AC gerilim ve 50 Hz’lik şebeke frekansında çalışmaktadır. Devre ışık şiddeti ayarını P potansiyometresi vasıtası ile yapmaktadır.
Triyağın iletkenliği dolayısı ile yükte harcanan güç gate ucuna uygulanan pals sinyalleri ile kontrol edilir. Bunun nasıl gerçekleştiği dalga şekillerinden daha iyi açıklanabilir.
Aşağıdaki Şekilde A) kaynağın dalga şeklini, B) tetikleme palslarını, C) yük uçlarındaki gerilimi, D) triyak uçlarındaki gerilimi (taralı kısımlar), E) triyağın devreye bağlantısını gösterir.

Gate ucunae hiçbir gerilim uygulanmazsa triyak her iki alternansta da yalıtkandır. Gerilimin hemen hemen hepsi triyak uçlarında düşer ve enerji yüklenmez. Yükün enerjilenme zaman aralıklarının tetikleme palslarının zaman aralıkları tayin eder.Şekildeki B sinyali gate ucuna uygulanırsa triyak uçlarındaki D sinyali (taralı kısımlar) ve yük uçlarında C sinyali (taralı kısımlar) meydana gelir. Bundan çıkan sonuç her iki alternansta da gate akımı akıncaya kadar yük kontrolü yapılmaz. Gate akımı başladığı alternanslarda triyak iletken olur. Bu iletkenlik o alternansların bitimine kadar devam eder.
AC de çalışan triyaklar her zaman pals jeneratörlerinin ürettiği gerilimlerle faz farklı olarak ateşlenerek çalıştırılmasının yanında daha basit ve pratik bir yöntem gate ucu geriliminin ayarlı bir faz geciktirici üzerinden uygulanması ile de çalıştırılırlar. Bu sözü edilen ayarlı faz geciktirici RC zaman geciktirme devresidir. A2 anodundan aldığı AC gerilimin fazını genelde potansiyometre ile 00 ile 1800 arasında ayarlanarak gate ucuna uygulanmasını sağlar.
Bu çeşit devrelerde RC zaman geciktirme devresi yanında bir de tetikleme elemanına ihtiyaç duyulur. Bu tetikleme elemanı SUS, SBS, DİYAK vb. olabilir.
Bir faz geciktirme devresinin hesabı şöyle yapılır;
1- Yükün çalıştığı gerilimin frekansına göre alternans süresi hesaplanır.
2- Bir alternans 180 olduğuna göre 10’lik süre hesaplanır.
3- 1’lik süre bilindiğine göre kaç derecelik faz gecikmesi yapacaksa ikisinin çarpımı faz geciktirmesi süresini verir.
Örnek olarak devredeki yükün 60 gecikmeli olarak çalıştırılması istenmektedir. U=220V AC 50Hz olduğuna göre faz geciktirme süresi ;
1- Bir Alternansın süresi = 1Sn / 50 . 2(alternans) = 1/100 = 10mSn
2- 10 lik süre = 10 / 1800 =55,5 uSn
3- 600’lik faz gecikmesi = 10’lik zaman gecikmesi . 60
=55,5.60 = 3330 uSn
Seçilen faz gecikmesi için kullanılacak R ve C değerlerinden biri sabit seçilerek hesaplanır.
Şekil ’deki devreye enerji verildiğinde T = R*C eşitliğinden kondansatörün şarj ve deşarj süreleri P ve R1 dirençleri vasıtasıyla belirlenir. Bu süre triyağın tetiklenme açısını belirler. Fakat bu açı 90’yi geçemez. Bunun için C2 kondansatörü tetikleme açısını geciktirmek için devreye konmuştur. Fakat yinede 1800 ye ulaşamaz. Bunun için devreye bir de diyak eklenmiştir. Böylece, triyak yaklaşık 0 ile 180 arasında tetiklenmiş olur. P potansiyometresinin ayarı değiştirildiğinde bu tetikleme açısı ayarlanmış olur
Triyağın iletken olabilmesi için, C2 uçlarındaki şarj geriliminin diyağı ateşleme gerilimine ulaşması gerekir. Diyağın ateşleme gerilimi, bu devrede 29V’tur.
Girişe uygulanan şebeke geriliminin başlangıçtan 0.01 sn den kısa bir sürede, diyağın ateşleme gerilimi C2 uçlarında oluşmaktadır.
Çünkü, şebeke frekansı her 0.01 sn de (+) ve ( olarak yön değiştirir. Eğer,zaman sabitesi T=PxC2 0.01 sn den büyük seçilirse, C2 şarjı 29 Volta ulaşamaz ve diyak ateşlenemez. Dolayısıyla, triyak iletime geçemeyeceğinden lamba yanmaz.
Potansiyometrenin direnç değeri azaltıldığında, bu kez C2’nin şarj gerilimi alternasların hemen başında diyağın ateşleme gerilimine ulaşır ve Şekil 2.3 a) ve Şekil 2.3 b)’de görüldüğü gibi triyak alternasların başında iletime geçer. Gerilimin büyük bir kısmı yük, az bir kısmı da triyak üzerine düşer. (Taralı kısımlar yük, beyaz kısımlar triyak gerilimi) Lamba parlak yanar.
Potansiyometrenin direnç değeri arttırıldığında, bu kez C2’nin şarj gerilimi alternansların sonlarına doğru diyağın ateşleme gerilimine ulaşır ve Şekil 2.3 c) ve Şekil 2.3 d)’de görüldüğü gibi triyak alternasların sonlarına doğru iletime geçer. Gerilimin büyük bir kısmı triyak, az bir kısmı da yük üzerine düşer. (Taralı kısımlar yük, beyaz kısımlar triyak gerilimi) Lamba sönük yanar.
Triyağın a) alternansın hemen başında, b) alternans başladıktan 450 sonra, c) alternans başladıktan 900 sonra, d) alternans başladıktan 1350 sonra tetiklenmesi

a’da triyak alternansın hemen başında iletken olmakta ve maksimum güçte yükten geçen akımın dalga şekli görülmektedir (Yük alanı taralı kısımlar geniş).
b’de alternans başlangıcından 45 sonra triyak iletken olmakta ve ¾ oranında güç elde edilmektedir (Yük alanı taralı kısımlar biraz azaldı).
c.’de alternans başlangıcından 90 sonra triyak iletken olmakta, ½ oranında güç elde edilmektedir (Yük taralı kısımları yarı yarıya azaldı).
d’de ise alternans başlangıcından 135 sonra triyak iletken olmaktadır. Bu durumda ¼ oranında güç elde edilmektedir (yük alanı taralı kısımlar en az).

Alıntı :uyurgezer